Το Βρετανικό Μουσείο που ιδρύθηκε το 1753, είναι ένα από τα μεγαλύτερα και τα πιο φημισμένα μουσεία στον κόσμο...Στις σπάνιες συλλογές που διαθέτει, συγκαταλέγονται περισσότερα από 13 εκατομμύρια αντικείμενα απ’ όλο τον κόσμο. Συμπεριλαμβάνονται αρχαιολογικοί και άλλοι θησαυροί αμύθητης αξίας, μεταξύ των οποίων σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα της αρχαϊκής και της κλασικής Ελλάδας.
Η επιθυμία να δω και να θαυμάσω από κοντά τα ελληνικά αριστουργήματα τέχνης που βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο ήταν πολύ παλιά. Μόλις πέρασα ο κατώφλι του Μουσείου, πλησιάζω ένα υπάλληλο, που πολιορκούν πολλοί άλλοι επισκέπτες. Πριν προλάβω να τον ρωτήσω οτιδήποτε, τον ακούω να λεει στους άλλους... «τα ελληνικά Μάρμαρα (πάλι καλά που δεν τα αποκάλεσε ελγίνεια μάρμαρα) βρίσκονται στην πτέρυγα των ελληνορωμαϊκών εκθεμάτων, στις αίθουσες αριθμός 18, 18α και 18β.
Χωρίς να υποτιμούνται καθόλου τα υπόλοιπα σημαντικά εκθέματα, έτρεξα κατ΄ ευθεία εκεί. Μου ήταν αδύνατο να αρχίσω την περιδιάβαση μου κανονικά, από την πρώτη αίθουσα του Μουσείου. Στην επιλογή μου αυτή διαπίστωσα ότι δεν ήμουν ο μόνος.Σε λίγα λεπτά, μαζί με πολλούς άλλους βρίσκομαι αντιμέτωπος με ένα κομμάτι από την πιο ένδοξη περίοδο της ιστορίας του Ελληνισμού. Στέκομαι για λίγα λεπτά αμήχανος, όπως πολλοί άλλοι από το υπερθέαμα που αντικρίζω. Κοιτάζω επίμονα τα εκθέματα, που απορροφούν την προσοχή μου. Ώστε, αυτά είναι τα περίφημα μάρμαρα του Παρθενώνα, μονολογώ συγκινημένος.
Μόνο τα ασταμάτητα κλικ των φωτογραφικών μηχανών διακόπτουν τη σιγή που επικρατεί και δημιουργούν μια εντελώς διαφορετική ατμόσφαιρα από τις υπόλοιπες αίθουσες του Μουσείου. Ό,τι καλύτερο και ό,τι πολυτιμότερο υπάρχει στις συλλογές του μουσείου, τα ανεπανάληπτα γλυπτά του Παρθενώνα βρίσκονται ακριβώς σ’ αυτή την αίθουσα. Δικαιολογημένα συγκεντρώνουν το μεγαλύτερο ενδιαφέρον των αμέτρητων επισκεπτών απ’ όλο τον κόσμο, αφού μαγνητίζουν με τη σπάνια ομορφιά και τη δοξασμένη τους ιστορία.
Αφού πέρασε αρκετή ώρα, προχώρησα στη διπλανή αίθουσα. Δυσκολεύομαι να πιστέψω ότι τα γλυπτά και τα αγάλματα που υπάρχουν, αποκολλήθηκαν κάποτε από τον Παρθενώνα και βρίσκονται εδώ, τόσο μακριά από τον ομφάλιο τους λώρο. Στέκομαι απέναντι από τη μαρμάρινη κόρη, την Καρυάτιδα ένα από τα έξι γλυπτά, του Ερεχθείου και νιώθω πραγματικό ρίγος.
Αντί, να θαυμάζω το σπάνιας ομορφιάς εξαίρετο αυτό έργο τέχνης, προσπαθώ να αντιληφθώ και περισσότερο να δικαιολογήσω πως το αριστούργημα αυτό αποκόπηκε από το Ερέχθειο και μεταφέρθηκε εδώ. Η θλίψη μου προκαλεί πόνο που μετατρέπεται σε οργή.Τα έργα τέχνης του Παρθενώνα
Κάθομαι σ’ ένα παγκάκι στη μέση της αίθουσας και προσπαθώ να τακτοποιήσω τις σκέψεις και τα συναισθήματά μου. Σκέφτομαι τον περίλαμπρο ναό του Παρθενώνα, αποτέλεσμα συνδυασμού άριστης αρχιτεκτονικής και μηχανικής τεχνικής, που χτίστηκε επί εποχής του Περικλή, κατά την περίοδο 447 – 432 π.Χ. για να δοξάσει την πόλη-κράτος των Αθηναίων. Παράλληλα, να χρησιμεύσει στους αιώνες ως σύμβολο της νίκης των Ελλήνων εναντίον των Περσών και ως εκδήλωση ευγνωμοσύνης για την ελευθερία που τους παρείχε η πολιούχος Αθηνά, η ασυμβίβαστη θεά του πολέμου και της ειρήνης.
Αρχιτέκτονες του έργου ήσαν ο Ικτίνος και ο Καλλικράτης. Για την οικοδόμηση του Παρθενώνα δούλεψαν οι καλύτεροι χτίστες, λαξευτές και τεχνίτες και συνεργάστηκαν οι κορυφαίοι ανάμεσα στους γλύπτες και ζωγράφους. Τη γενική επίβλεψη και την εφαρμογή των σχεδίων είχε ο Φειδίας, ο οποίος ήταν αυθεντία στον τομέα του και ο μεγαλύτερος από τους γλύπτες όλων των εποχών. Τα δείγματα αυτά της δουλειάς τους μιλούν από μόνα τους ακόμη και σήμερα. Δεν με αγγίζουν μόνο συναισθηματικά, αλλά μιλούν και στην ψυχή μου, γιατί τα άψυχα αυτά ανεπανάληπτα έργα είναι ζωντανές αποδείξεις του μεγαλείου μιας μοναδικής ιστορικής εποχής.Για τη διακόσμηση του Παρθενώνα κατασκευάστηκαν τρεις ομάδες γλυπτών: οι μετόπες, η ζωφόρος και τα αετώματα. Από αυτά, οι μετόπες και η ζωφόρος σκαλίστηκαν επί τόπου στις πλευρές του, αφού είχε ολοκληρωθεί η κατασκευή του.
Το ανυπέρβλητο αυτό μεγαλοπρεπές οικοδόμημα, που ακόμη και σήμερα τα ερείπιά του προκαλούν τον θαυμασμό στον επισκέπτη, στο διάβα των αιώνων έπαθε μεγάλες και ανεπανόρθωτες ζημιές. Πρώτα από τους Τούρκους, οι οποίοι χρησιμοποίησαν κομμάτια από τα μνημεία της Ακρόπολης για άλλες κατασκευές και ύστερα από εκρήξεις και πυρκαγιές. Το 1687 ο Βενετός στρατηγός Φρανσέσκο Μοροζίνι βομβάρδισε την Ακρόπολη, παρά το γεγονός ότι γνώριζε ότι οι Τούρκοι τη χρησιμοποιούσαν ως αποθήκη πυρομαχικών, προκαλώντας μεγάλες καταστροφές.
Εκτός όλων αυτών των ζημιών, αρχαιοκάπηλοι πάσης φύσεως και μορφής, όπως οΆγγλος Έλγιν, που υπηρετούσε ως πρεσβευτής της Βρετανίας στην Υψηλή Πύλη του Σουλτάνου Σελίμ του Γ’ στην Κωνσταντινούπολη, πήραν από την Ακρόπολη ότι καλύτερο και όσα περισσότερα μπορούσαν. Από το 1801 και για δέκα χρόνια τα συνεργεία του Έλγιν διαμέλιζαν τον Παρθενώνα και αφαιρούσαν τμήματα των μνημείων της Ακρόπολης. Τόση ήταν η ‘ευαισθησία’ του, ώστε τα μισά σχεδόν τα μετέφερε στην ιδιωτική του (παρακαλώ) συλλογή στο Λονδίνο. Αν τοποθετηθούν σε μια σειρά όλα τα αρχαία αυτά σπάνια δημιουργήματα τότε, φθάνουν το ένα χιλιόμετρο! Ήδη από τότε, πολλοί χαρακτήρισαν τη συμπεριφορά του Έλγιν σαν μια πράξη βανδαλισμού και πολιτιστικού βαρβαρισμού. Ο Έλγιν κατηγορήθηκε για λεηλασία ενός αρχαιολογικού χώρου, για δωροδοκία και εξαπάτηση των Τούρκων προκειμένου να αποκτήσει τα μάρμαρα.
Μόλις οι Έλληνες απέκτησαν την ανεξαρτησία τους ο 1832 άρχισαν να ζητούν την επιστροφή των τμημάτων που είχαν αφαιρεθεί. Η πολύτιμη ιδιωτική συλλογή του Έλγιν δεν κράτησε για πολύ. Λόγω οικονομικών δυσκολιών, αναγκάστηκε να την πουλήσει στην κυβέρνηση της Βρετανίας.Στις 7 Ιουνίου 1816 η Βουλή των Κοινοτήτων με ψήφους 82 υπέρ και 30 κατά ψήφισε για την αγορά από τον Έλγιν των μαρμάρινων αγαλμάτων και γλυπτών για ३५,000 χιλιάδες λίρες, τα οποία παραδόθηκαν στο Βρετανικό Μουσείο και έκτοτε φιλοξενούνται ή πιο σωστά κατακρατούνται εκεί.
Αμέτρητες οι απορίες και χιλιάδες τα γιατί να βρίσκονται ακόμη τα Μάρμαρα του Παρθενώνα μακριά από την κοιτίδα τους. Ευτυχώς, το μόνο παρήγορο είναι οι φωνές διαμαρτυρίας για την απαράδεκτη αυτή κατάσταση, που ολοένα αυξάνονται, ακόμη και μέσα στη Βρετανική κοινή γνώμη.Το ζήτημα της επιστροφής των Μαρμάρων του Παρθενώνα παραμένει πάντοτε ανοικτό για την Ελλάδα και για την παγκόσμια διανόηση στην οποία συμπεριλαμβάνονται πολλές σημαντικές προσωπικότητες των επιστημών, γραμμάτων και τεχνών.
Όσοι βρεθείτε στο Λονδίνο, μην παραλείψετε να αποτίσετε τον οφειλόμενο ελάχιστο φόρο τιμής στα μοναδικά αριστουργήματα αυτά της Κλασσικής Ελλάδας, δημιουργικό έργο και καλλιτεχνική έκφραση του αθάνατου αρχαίου ελληνικού πνεύματος και πολιτισμού.
Φοίβος Νικολαΐδης
