Στο αιώνιο σκοτάδι

Στα βάθη των ωκεανών η τρομακτική πίεση της υδάτινης μάζας απειλεί να συνθλίψει τα όργανα του ανθρώπινου σώματος.

Η πίεση που δέχεται ένας δύτης έχει να κάνει με το ύψος της στήλης νερού που τον καλύπτει (δηλαδή την κατακόρυφη απόσταση από εκεί που βρίσκεται ως το επίπεδο της θάλασσας), την πυκνότητα του υγρού στοιχείου και τη βαρύτητα, και αυξάνεται κατά περίπου μία ατμόσφαιρα ανά δέκα μέτρα βάθους. Το ίδιο το σώμα του δύτη δε συνθλίβεται, γιατί αποτελείται κατά το μεγαλύτερο μέρος από νερό, που μπορεί να συμπιεστεί ελάχιστα. Στον οργανισμό μας, όμως, υπάρχουν κενά γεμάτα με αέρα, που θέτουν σε σοβαρό κίνδυνο το δύτη, καθώς οι κοιλότητές του (πνεύμονες, γαστρεντερικό σύστημα, κρανίο...) συμπιέζονται όλο και περισσότερο όσο αυξάνεται το βάθος της κατάδυσης. 

Άπνοια. Στην ελεύθερη κατάδυση, με ένα βάρος, ως τα 170 μέτρα, όπως έκανε το 2003 ο Κουβανός Πιπίν Φερέρας, η καρδιά του δύτη συμπιέζεται στο μέγεθος ενός δαμάσκηνου, ενώ το αίμα παύει να κυκλοφορεί στα άκρα, προκειμένου να συγκεντρώνεται στο στήθος και να αποφευχθεί η κατάρρευση των πνευμόνων. Ταυτόχρονα, ο δύτης πρέπει να μειώσει τους καρδιακούς παλμούς του σε 10 το λεπτό. Αυτό συμβαίνει εν μέρει μέσω ενός μηχανισμού που είναι κοινός σε όλα τα θηλαστικά που καταδύονται και εν μέρει μέσω της νοητικής εξάσκησης. Για να αναδυθεί, αγκαλιάζοντας ένα σάκο γεμάτο αέρα που τον έσπρωξε προς την επιφάνεια, ο Φερέρας χρειάστηκε να διώξει από τους πνεύμονές του όλο τον αέρα, που, καθώς διαστελλόταν, υπήρχε κίνδυνος να διαλύσει τους ιστούς γύρω του. Ο Κουβανός χρειάστηκε μόνο 2'39" για να κατέβει και να ξανανεβεί στην επιφάνεια. Κάποιοι δύτες μπορούν να κρατήσουν την αναπνοή τους έως 7 λεπτά, όμως αυτό δεν είναι τίποτα σε σύγκριση με τα θαλάσσια θηλαστικά, τα οποία έχουν την ικανότητα να αποθηκεύουν οξυγόνο στο αίμα τους. Συγκριτικά με τον άνθρωπο, οι φάλαινες του είδους Physeter macrocephalus έχουν δέκα φορές περισσότερη μυοσφαιρίνη, τη χρωστική που μεταφέρει οξυγόνο στους μυς.

Αποσυμπίεση. Το φυσικό όριο του βάθους για τον άνθρωπο είναι τα 200 μ. Για να καταδυθεί κάποιος βαθύτερα, πρέπει να αναπνέει συμπιεσμένο αέρα, που έχει την ίδια πίεση με το νερό που τον περιβάλλει. Ο ρυθμιστής της μπουκάλας μετρά την εξωτερική πίεση και ανοίγει ανάλογα τη βαλβίδα του αέρα, ώστε οι πνεύμονες του δύτη να διαστέλλονται χωρίς να συναντούν αντίσταση. Το πρόβλημα είναι ότι, σε κάθε κατάδυση, το σώμα απορροφά άζωτο ανάλογα με το βάθος και το χρόνο παραμονής στο νερό. Εάν η ποσότητα του αζώτου που βρίσκεται στους ιστούς ξεπεράσει ένα κρίσιμο όριο, η ανάδυση πρέπει να γίνει σε αργό ρυθμό, ώστε το σώμα να αποβάλει την περίσσεια αυτού του αερίου. Αυτή η διαδικασία ονομάζεται αποσυμπίεση. Εάν δε γίνει, εμφανίζεται η νόσος των δυτών, που χαρακτηρίζεται από το σχηματισμό φυσαλίδων στους ιστούς. Το φαινόμενο αυτό μπορεί να προκαλέσει από φαγούρα και πόνο στις αρθρώσεις μέχρι θανατηφόρες βλάβες στους πνεύμονες και στον εγκέφαλο. Άλλη επίδραση του αζώτου είναι ότι υπό πίεση προκαλεί μέθη. Αλλά και το οξυγόνο, όταν κάποιος το αναπνέει με πίεση πάνω από δύο ατμόσφαιρες, επηρεάζει το κεντρικό νευρικό σύστημα και μπορεί να προκαλέσει ίλιγγο, ναυτία και συσπάσεις τόσο βίαιες που μπορούν να σπάσουν οστά.

ΠΗΓΗ: FOCUS