Υπάρχουν υδρογονάνθρακες στο ελληνικό υπέδαφος;
Και αν ναι, γιατί δεν τους αξιοποιούμε, ώστε να αποκτήσουμε πλούτο και ενεργειακή αυτονομία;
Και αν ναι, γιατί δεν τους αξιοποιούμε, ώστε να αποκτήσουμε πλούτο και ενεργειακή αυτονομία;
«Ναι, υπάρχει πετρέλαιο στην Ελλάδα και μάλιστα τόσο πολύ που μπορεί να απογειώσει την οικονομία της χώρας». «Όχι, δεν υπάρχει ή αν υπάρχει είναι ελάχιστο και μάλιστα είναι οικονομικά ασύμφορη η εξόρυξή του».
Κάπως έτσι εξελίσσεται εδώ και 35 περίπου χρόνια η συζήτηση σχετικά με την ύπαρξη υδρογονανθράκων στην Ελλάδα και ειδικά στο Αιγαίο. Μεταξύ φημών, ψιθύρων, αστικών μύθων, υπερβολών και λαϊκισμών, η τυχόν ύπαρξη υδρογονανθράκων στην πατρίδα μας έχει μετατραπεί από στρατηγικό ζήτημα σε συζήτηση καφενειακού επιπέδου με αποκλειστική ευθύνη όλων ανεξαιρέτως των πολιτικών ηγεσιών της μεταπολίτευσης.
Το Focus επιχειρεί μια ψύχραιμη αποτίμηση του συγκεκριμένου ζητήματος με βάση εκτιμήσεις επιστημόνων αλλά και μια καταγραφή εκείνων των πολιτικών επιλογών που κατέστησαν την Ελλάδα ουραγό των διεθνών εξελίξεων στην εκμετάλλευση υδρογονανθράκων.
Κάπως έτσι εξελίσσεται εδώ και 35 περίπου χρόνια η συζήτηση σχετικά με την ύπαρξη υδρογονανθράκων στην Ελλάδα και ειδικά στο Αιγαίο. Μεταξύ φημών, ψιθύρων, αστικών μύθων, υπερβολών και λαϊκισμών, η τυχόν ύπαρξη υδρογονανθράκων στην πατρίδα μας έχει μετατραπεί από στρατηγικό ζήτημα σε συζήτηση καφενειακού επιπέδου με αποκλειστική ευθύνη όλων ανεξαιρέτως των πολιτικών ηγεσιών της μεταπολίτευσης.
Το Focus επιχειρεί μια ψύχραιμη αποτίμηση του συγκεκριμένου ζητήματος με βάση εκτιμήσεις επιστημόνων αλλά και μια καταγραφή εκείνων των πολιτικών επιλογών που κατέστησαν την Ελλάδα ουραγό των διεθνών εξελίξεων στην εκμετάλλευση υδρογονανθράκων.
Κοινό μυστικό. «Αν κάποιος βρει έστω και ένα ποτήρι πετρέλαιο στο Αιγαίο να μου το φέρει να το πιω», είχε δηλώσει στις αρχές της δεκαετίας του ’70 ο Ελληνοαμερικανός αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Σπύρο Άγκνιου, θέλοντας με αυτόν τον τρόπο να κλείσει οριστικά το θέμα. Φαίνεται πως αυτή η φράση στην κυριολεξία στοίχειωσε όλες τις ελληνικές κυβερνήσεις από το 1974 και μετά, καθώς η επίσημη ελληνική θέση μέχρι και πριν από ένα χρόνο περίπου ήταν το «δε βλέπω, δεν ακούω, δε μιλώ». Είναι ενδεικτικό ότι ακόμα και ο σημερινός πρωθυπουργός σε συνέντευξη που έδωσε το Νοέμβριο του 2009 είχε ισχυριστεί ότι «πετρέλαιο μέχρι τώρα δεν έχουμε βρει παρά ελάχιστο».
Σε λιγότερο όμως από ένα χρόνο η κυβέρνηση, και συγκεκριμένα το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, κατέθεσε έκθεση στο Κοινοβούλιο σύμφωνα με την οποία «όλες οι μέχρι σήμερα ερευνητικές εργασίες και μελέτες, παρ’ ότι αποσπασματικές, ασυνεχείς και ανολοκλήρωτες, επιβεβαιώνουν ότι η χώρα διαθέτει πετρελαϊκό δυναμικό [...] το οποίο εκτιμάται ότι θα μπορούσε να καλύψει το 1/3 των ενεργειακών αναγκών της χώρας για τα επόμενα 30 χρόνια» .
Τι συνέβη λοιπόν μέσα σε αυτούς τους 12 μήνες και από το «δεν υπάρχει πετρέλαιο» φτάσαμε στο «πνιγήκαμε στο πετρέλαιο»; Η οικονομική κρίση συνέβη, αυτή η λαίλαπα που σαρώνει ολόκληρη την Ελλάδα και αναγκάζει όλους να έρθουν αντιμέτωποι με τις ιστορικές ευθύνες τους απέναντι στις επόμενες γενιές. Ας δούμε λοιπόν μετά την επίσημη παραδοχή της ελληνικής πολιτείας τι έχουν δείξει μέχρι τώρα αυτές οι αποσπασματικές μελέτες, αλλά και γιατί ήταν πάντοτε αποσπασματικές (ενάντια στη θέληση των επιστημόνων).
Ενεργά λασποηφαίστεια. Σε συνέδριο του ΕΛΚΕΘΕ (Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών) που πραγματοποιήθηκε το Νοέμβριο του 2010, ο δρ. Ηλίας Κονοφάγος, Αντιπρόεδρος Ανάπτυξης Υδρογονανθράκων της Flow Energy και τέως Γενικός Διευθυντής Έρευνας και Παραγωγής Υδρογονανθράκων των Ελληνικών Πετρελαίων, ανακοίνωσε ότι σύμφωνα με στοιχεία του USGS (Κέντρο Γεωλογικών Μελετών των ΗΠΑ), ο υποθαλάσσιος χώρος μεταξύ Κύπρου-Ισραήλ-Αιγύπτου-Κρήτης θα μπορούσε να περικλείει συνολικά 15 τρις κυβικά μέτρα υδρογονανθράκων, μέρος των οποίων βρίσκεται εντός της ατακτοποίητης ακόμα ελληνικής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης.
Αντίστοιχα, συγκριτικές αξιολογήσεις του Γαλλικού Ινστιτούτου Πετρελαίου επιβεβαιώνουν ότι τα ανακτήσιμα αποθέματα φυσικού αερίου στην ελληνική περιοχή ανέρχονται σε 1 τρις κυβικά μέτρα . Τι σημαίνει αυτό; Πολλά χρόνια ενεργειακής αυτάρκειας και οικονομικής ανάπτυξης για την Ελλάδα, με δεδομένο ότι ολόκληρη η Ευρώπη χρειάζεται 500 δις κυβικά μέτρα φυσικού αερίου το χρόνο. Σύμφωνα με το δρ. Κονοφάγο, απόλυτη προτεραιότητα θα πρέπει να δοθεί στη διερεύνηση νότια και νοτιανατολικά της Κρήτης, στην υποθαλάσσια περιοχή της Λεκάνης του Ηροδότου.
Το ίδιο υποστηρίζει και ο ομότιμος καθηγητής γεωλογίας στο Πολυτεχνείο Κρήτης και ερευνητής της Γεωλογικής Υπηρεσίας Καναδά, κ. Αντώνης Φώσκολος. Όπως εξηγεί, ήδη υπάρχουν σαφείς ενδείξεις, καθώς η ευρύτερη περιοχή είναι διάσπαρτη από 12 ηφαίστεια ίλυος (λασποηφαίστεια), η παρουσία των οποίων μαρτυρά συνήθως την ύπαρξη υδρογονανθράκων . Αξίζει εδώ να σημειώσουμε πως η Αίγυπτος, λαμβάνοντας ως ένδειξη την ύπαρξη 5 λασποηφαιστείων, προχώρησε από το 1998 σε γεωλογικές έρευνες ανακαλύπτοντας τελικά 2,2 τρις κυβικά μέτρα φυσικού αερίου και 1,7 δις βαρέλια πετρελαίου.
Σε όλη την επικράτεια. Ακόμα μεγαλύτερο ενδιαφέρον –και για γεωπολιτικούς λόγους– παρουσιάζει η περίπτωση του Καστελόριζου. Ένας από αυτούς είναι οι ενδείξεις περί ύπαρξης υδρογονανθράκων στην ΑΟΖ του. Συγκεκριμένα, σε συνέδριο που πραγματοποιήθηκε από το Ινστιτούτο Ενέργειας το Νοέμβριο του 2009 οι καθηγητές Ιωάννης Μάζης και Γεώργιος Σγούρος αποκάλυψαν ότι και γύρω από το Καστελόριζο υπάρχουν λασποηφαίστεια.
Επιπλέον, στον υποθαλάσσιο χώρο του ακριτικού νησιού ανακαλύφθηκαν και υδρίτες μεθανίου, σχηματισμοί οι οποίοι παραπέμπουν ευθέως σε παρουσία υδρογονανθράκων. Δεν είναι όμως μόνο το Καστελόριζο ή η περιοχή της νοτιοανατολικής Μεσογείου που παρουσιάζει ερευνητικό ενδιαφέρον. Πετρελαιοπιθανές περιοχές είναι η βραχονησίδα Μπάμπουρας ανατολικά της Θάσου, ο υποθαλάσσιος χώρος μεταξύ Λήμνου-Αγίου Ευστρατίου-Μυτιλήνης-Χίου, το βόρειο Ιόνιο και η Θράκη .
Terra incognita. Εύλογα, λοιπόν, τίθεται το ερώτημα αν όλα τα παραπάνω είναι επιστημονικώς αποδεδειγμένα. Πόσα κοιτάσματα υδρογονανθράκων βρίσκονται εντός της ελληνικής ΑΟΖ και πόσα από αυτά είναι απολήψιμα; Ή μήπως βρισκόμαστε μπροστά σε ένα ακόμα σενάριο δημοσιογραφικής φαντασίας, από τα πολλά που «ευδοκιμούν» στη χώρα μας;
Τα μέχρι τώρα στοιχεία που έχουμε είναι μεν ελπιδοφόρα αλλά, όπως παραδέχεται και το ίδιο το Υπουργείο Ενέργειας, είναι αποσπασματικά ή έχουν προκύψει μετά από σύγκριση ελληνικών περιοχών με περιοχές άλλων χωρών που έχουν παρόμοια γεωλογικά χαρακτηριστικά και στις οποίες ήδη έχουν ανακαλυφθεί υδρογονάνθρακες. Για παράδειγμα, την ύπαρξη φυσικού αερίου στη Λεκάνη του Ηροδότου την εικάζουμε βάσει ερευνών που έχει κάνει η Κύπρος, η Αίγυπτος και το Ισραήλ στην ευρύτερη περιοχή.
Το ίδιο ισχύει και για την περιοχή του Καστελόριζου, αφού η χαρτογράφηση του πυθμένα έγινε το 2003 στο πλαίσιο ευρωπαϊκών μελετών. Στην πραγματικότητα, δεν μπορούμε να προχωρήσουμε σε οικονομική εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου της χώρας μας, γιατί πολύ απλά ποτέ δεν ερευνήσαμε μεθοδικά για την ύπαρξή του.
Από την εποχή του Νταβός... Η πλήρης αποχή της Ελλάδας από κάθε ερευνητική δραστηριότητα για τον εντοπισμό υδρογονανθράκων επισημοποιήθηκε το Φεβρουάριο του 1988 στο Νταβός. Στη χιονισμένη ελβετική πόλη ο τότε πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου δεσμεύτηκε απέναντι στον Τούρκο ομόλογό του Τουργκούτ Οζάλ ότι η Ελλάδα θα απόσχει από κάθε είδους έρευνα στο Αιγαίο, αν η Τουρκία κάνει το ίδιο, μέχρις ότου λυθεί το ζήτημα της υφαλοκρηπίδας.
Επρόκειτο για μια συμφωνία ετεροβαρή για τα ελληνικά συμφέροντα, γεγονός το οποίο παραδέχτηκε αργότερα και ο ίδιος ο Ανδρέας Παπανδρέου δηλώνοντας το περίφημο mea culpa (λάθος μου) στο Κοινοβούλιο. Η συμφωνία αυτή όμως συνέχισε να αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο της εξωτερικής πολιτικής όλων των ελληνικών κυβερνήσεων. Για να λυθεί ωστόσο το ζήτημα της υφαλοκρηπίδας, πρώτα έπρεπε να ρυθμιστούν τα χωρικά ύδατα των δύο χωρών. Η Τουρκία βέβαια δεν επιθυμεί την οριοθέτηση των χωρικών υδάτων με βάση το Διεθνές Δίκαιο, καθώς κάτι τέτοιο δεν εξυπηρετεί την επεκτατική πολιτική της. Αντίθετα έχει διακηρύξει ότι ο καθορισμός των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια αποτελεί casus belli (αιτία πολέμου).
...στην εποχή της ΑΟΖ. Σήμερα δίνεται μια τεράστια ευκαιρία στην ελληνική πλευρά να υπερκεράσει το εμπόδιο αυτό, καθώς πλέον η χρησιμότητα της υφαλοκρηπίδας έχει ξεπεραστεί από τη λεγόμενη Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη κάθε χώρας. Παρ’ όλα αυτά, η ελληνική πλευρά δεν τολμά ούτε καν να ψελλίσει τον όρο ΑΟΖ, ενώ παράλληλα και σύμφωνα με μη επιβεβαιωμένες πληροφορίες η Τουρκία ζητά επιτακτικά να μην έχει ΑΟΖ το Καστελόριζο.
Πρόκειται για παντελώς αυθαίρετο αίτημα, αφού σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο κάθε κατοικημένο νησί δικαιούται ΑΟΖ. Έτσι έχουμε φτάσει στο εξής παράδοξο: ενώ ακόμα και η ημικατεχόμενη Κύπρος ανακήρυξε ΑΟΖ σε συνεννόηση με τις γειτονικές χώρες της, η Ελλάδα παρατηρεί φοβικά τις εξελίξεις. Αυτή τη διστακτικότητα έχουν πλέον οσμιστεί όλες οι γειτονικές χώρες. Έτσι ακόμα και η Αλβανία, η οποία πριν από ένα χρόνο είχε προχωρήσει σε υπογραφή συμφωνίας με την Ελλάδα για τον καθορισμό ΑΟΖ στο Ιόνιο, φέτος άλλαξε γνώμη και αναίρεσε την υπογραφή της (γεγονός πρωτοφανές στις διεθνείς σχέσεις) ακολουθώντας τη λογική της Τουρκίας.
Για να φτάσουμε λοιπόν στο σημείο εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων που τυχόν υπάρχουν στο ελληνικό υπέδαφος, πρέπει πρώτα να τους εντοπίσουμε με ακρίβεια. Και για να το κάνουμε αυτό, πρέπει να προχωρήσουμε σε έρευνες. Χωρίς όμως την ανακήρυξη ΑΟΖ όλα τα παραπάνω δεν μπορούν να προχωρήσουν πέρα από το επίπεδο των φιλολογικών συζητήσεων. Προφανώς και σε αυτό το ζήτημα ο πολιτικός στρουθοκαμηλισμός δεκαετιών φτάνει στο τέλος του. Οι κοινοβουλευτικοί εκπρόσωποί μας πρέπει να αρθούν στο ύψος των περιστάσεων.
Είναι αδιανόητο να μην υπερασπιζόμαστε τα εθνικά συμφέροντά μας.
Πηγή: Focus
