Η παλλαϊκή συμμετοχή των Ελλήνων της Κύπρου στον αντιαποικιακό αγώνα της ΕΟΚΑ.
Την νύχτα της 31ης Μαρτίου προς 1η Απριλίου 1955 ισχυρές εκρήξεις ξέσπασαν στην Λευκωσία. Την ευθύνη για τις βομβιστικές αυτές ενέργειες ανέλαβε η πρωτοεμφανιζόμενη οργάνωση ΕΟΚΑ (Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών”) ενώ ο αρχηγός της υπέγραφε την προκήρυξη ως “Διγενής” που δεν ήταν άλλος από τον παλαιό αρχηγό της αντιστασιακής αντικομμουνιστικής οργάνωσης “Χ”
Γεώργιο Γρίβα. Το πολιτικό σκέλος της οργάνωσης αντιπροσώπευε ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος. Το βασικό αίτημα που προέταξε η ΕΟΚΑ έναντι της Αγγλίας, δεν ήταν η αυτοδιάθεση η οτιδήποτε άλλο παρά μόνο η χωρίς αναβολές άμεση Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα.Ο τρόπος δράσης της ΕΟΚΑ βασιζόταν σε μικρές ένοπλες ευέλικτες ομάδες που διεξήγαγαν μια σειρά από αιματηρά σκληρά χτυπήματα (δολιοφθορές, δολοφονίες, ανατινάξεις) σε όλο το Νησί. Μετά τον πρώτο χρόνο τα χτυπήματα της ΕΟΚΑ κατευθύνθηκαν προς την τουρκοκυπριακή κοινότητα που συντάχθηκε ολόψυχα με τους άγγλους, αλλά και προς πολλά στελέχη του ΑΚΕΛ που τήρησε εχθρική στάση απέναντι στην ΕΟΚΑ.
Ο Αγώνας της ΕΟΚΑ δεν θα είχε την παραμικρή πιθανότητα ελπίδας χωρίς την ενεργό συμμετοχή του συνόλου του Ελληνοκυπριακού πληθυσμού του Νησιού. Το σύνολο των κατοίκων ανεξαρτήτως φύλου, ηλικίας και οικονομικής κατάστασης βοήθησαν ενεργά να διατηρηθεί άσβεστη η φλόγα της ανταρσίας. Η κινητοποίηση αυτή έγινε προοδευτικά, και δυνάμωνε από τα σκληρά κατασταλτικά μέτρα των Βρετανών (φρικτά βασανιστήρια, κατ΄οίκον περιορισμοί σε υπόπτους, εκτελέσεις αγωνιστών) που φανάτιζε τους Κυπρίους, αλλά και την ενεργή στράτευση της Τουρκοκυπριακής κοινότητας στο πλευρό των αποικιοκρατών. Ο ίδιος ο Γρίβας αναφέρει πως δεν έκανε καμία διάκριση κοινωνικής τάξεως (αστοί, αγρότες, εργάτες) στην στρατολόγηση μελών της οργάνωσης του και μάλιστα θεώρησε προυπόθεση επιτυχίας την διαταξική συμμετοχή και την ομοψυχία του αγωνιζόμενου Κυπριακού λαού.
Μεγάλη συμμετοχή στην ΕΟΚΑ είχε η νεολαία της Κύπρου. Σύμφωνα με τον Γρίβα δεν υπήρξε νέος Κύπριος άνω των 12 ετών που να μην είχε μια οιανδήποτε αποστολή για λογαριασμό της οργάνωσης. Οι νέοι Κύπριοι διοργάνωσαν δεκάδες μαχητικές διαδηλώσεις σε όλες τις πόλεις της Κύπρου, οι οποίες ξεκινούσαν από τα σχολεία τους και διαλύονταν μόνο με την επέμβαση του στρατού. Οι βρετανικές αρχές αναγκάζονταν να κλείνουν τα σχολεία για πολλές μέρες εν είδι τιμωρίας, αλλά ουσιαστικά για να εμποδίζουν την συνάθροιση της νεολαίας της Κύπρου. Επίσης οι βρετανικές αρχές είχαν απαγορεύσει αυστηρά την ανάρτηση ελληνικών σημαιών στα σχολεία, κάτι που εξόργιζε τους Κύπριους μαθητές, οι οποίοι αψηφούσαν με τόλμη την απαγόρευση.
Ο κόσμος της υπαίθρου λαμβάνοντας μεγάλο κίνδυνο συνέδραμε αποφασιστικά τις αντάρτικες ομάδες της ΕΟΚΑ, παρέχοντας αφειδώς κρησφύγετα, ένδυση, τροφή αλλά κυρίως πολύτιμες πληροφορίες για τις κινήσεις των Βρετανών. Επίσης σημαντική βοήθεια στους αντάρτες πρόσφεραν και τα μοναστήρια της υπαίθρου που δεν φρουρούνταν ικανοποιητικά από τους Άγγλους.
Ο πληθυσμός των πόλεων κινητοποιήθηκε ομοίως με συνεχείς διαδηλώσεις, διοργανώσεις μαχητικών ομιλιών, αναγραφή συνθημάτων, διανομή φυλλαδίων, αλλά και με την παθητική αντίσταση του κατά των Άγγλων. Η εντυπωσιακότερη μορφή της παθητικής αυτής αντίστασης ήταν όταν Βρετανοί αξιωματικοί (στρατιωτικοί, πράκτορες Ιντέλιτζεντ Σέρβις, βασανιστές Ελλήνων κρατουμένων) εκτελούνταν από την ΕΟΚΑ σε πολυσύχναστα σημεία των πόλεων μέρα μεσημέρι μπροστά σε εκατοντάδες μάρτυρες. Παρά τις συνεχείς και βίαιες ανακρίσεις των βρετανικών αρχών, πολύ λίγες πληροφορίες κατάφερναν να συλλέξουν για τους εκτελεστές. Η στράτευση του Κυπριακού λαού ήταν απόλυτη και με λίγες εξαιρέσεις (ηγεσία ΑΚΕΛ). Όταν ο Άγγλος κυβερνήτης Χάρντινγκ ζήτησε από τον δήμαρχο Λευκωσίας Δέρβη να κινητοποιήσει τους κατοίκους για να συλληφθούν τα μέλη της ΕΟΚΑ, αυτός απάντησε αφοπλιστικά: ” μα όλοι είμαστε μέλη της ΕΟΚΑ!!!”
Είναι προφανές ότι στα χρόνια του αγώνα για την πολυπόθητη Ένωση με την Ελλάδα, ο Κυπριακός λαός επωμίστηκε βαρύτατες θυσίες, τόσο υλικές όσο και αίματος, ακόμα και από παράπλευρες απώλειες από την δράση της ίδιας της ΕΟΚΑ. Σε καμία όμως περίπτωση δεν λύγισε, αλλά συνέχισε να πιστεύει στον σκοπό. Η ολόπλευρη ενεργητική θαρραλέα συμμετοχή των Ελλήνων της Κύπρου στον αγώνα της ΕΟΚΑ ήταν ο βασικότερος συντελεστής της επιτυχίας του. Η πίστη στο Δίκαιο του σκοπού, η θέληση για ελευθερία ήταν αυτά που χαλύβδωσαν τον Κυπριακό λαό και ταπείνωσαν μια Αυτοκρατορία σύροντας την στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και τελικά στην παροχή ανεξαρτησίας στην Κύπρο.
Ι. Β. Δ.
Πηγές
Γεώργιος Γρίβας, Αγών ΕΟΚΑ και ανταρτοπόλεμος
Πρωτοπαπάς Βασίλης, η περίοδος της Αγγλοκρατίας (από το συλλογικό έργο “Ιστορία των Ελλήνων”), εκδόσεις Δομή
Κώστας Χατζηαντωνίου, Κύπρος 1954-1974 (από το έπος στην τραγωδία), εκδόσεις Ιωλκός
