Όταν μερικοί
υπάλληλοι του
ΙΚΑ έβγαλαν
χιλιάδες ευρώ κι
έχτισαν βίλες,
ο Ακης
Τσοχατζόπουλος
δεν… δικαιούται
να παντρευτεί
στο Four Seasons
και να κατοικεί
απέναντι από
την Ακρόπολη;
Το ερώτημα μου το έθεσε, μεταξύ ειρωνείας και κυνισμού, ένας από τους παλαιούς φίλους και συνοδοιπόρους του Άκη, που έπαθε ένα μικρό σοκ βλέποντας να τον σέρνουν πασχαλιάτικα από το ανακριτικό γραφείο στο κελί της Αστυνομικής Διεύθυνσης.
Δεν είναι μικρό πράγμα να βλέπεις την κατάντια (τέτοιου είδους κατάντια) ενός άλλοτε πανίσχυρου ανθρώπου, έστω ξεπεσμένου τα τελευταία χρόνια.
Από την περίπτωση Τσοχατζόπουλου προκύπτουν ορισμένα βασικά συμπεράσματα.
Πρώτον, ότι η εξουσία φθείρει και η απόλυτη εξουσία διαφθείρει. Γνωστό εδώ και αιώνες, από τότε που αναπτύχθηκαν εξουσιαστικές σχέσεις. Πολύ γνωστό εδώ και κάμποσες δεκαετίες, στις περιπτώσεις που οι δεσμοί πολιτικών, επιχειρηματιών και λοιπών εμπλεκομένων με το κράτος έγιναν στενοί μέχρι ασφυξίας. Είναι η περίφημη διαπλοκή, την οποία, ως λέξη και έννοια, ανέδειξε ένας από τους πλέον διαπλεκόμενους διαχρονικά πολιτικούς, ο Μητσοτάκης!
Πρώτον, ότι η εξουσία φθείρει και η απόλυτη εξουσία διαφθείρει. Γνωστό εδώ και αιώνες, από τότε που αναπτύχθηκαν εξουσιαστικές σχέσεις. Πολύ γνωστό εδώ και κάμποσες δεκαετίες, στις περιπτώσεις που οι δεσμοί πολιτικών, επιχειρηματιών και λοιπών εμπλεκομένων με το κράτος έγιναν στενοί μέχρι ασφυξίας. Είναι η περίφημη διαπλοκή, την οποία, ως λέξη και έννοια, ανέδειξε ένας από τους πλέον διαπλεκόμενους διαχρονικά πολιτικούς, ο Μητσοτάκης!
Όποιος, λοιπόν, δεν θέλει να διαφθαρεί απολύτως, αποφεύγει την απόλυτη εξουσία. Είναι μια λύση, για όποιον έχει τις ηθικές δυνάμεις και αντιστάσεις να το αποφύγει. Αλλά δεν είναι Η ΛΥΣΗ (θα δούμε παρακάτω αν υπάρχει τέτοια).
Δεύτερο συμπέρασμα: η αίσθηση της απόλυτης εξουσίας δημιουργεί την ψευδαίσθηση της παντοδυναμίας και αυτή φέρνει την απόλυτη διαφθορά.
Τι άλλο από αυτό μαρτυρά η περίπτωση Τσοχατζόπουλου; Η «δράση» του ξεκίνησε μόλις δέκα χρόνια μετά το θλιβερό τέλος ενός πρώην συντρόφου του, του Μένιου Κουτσόγιωργα, ο οποίος πλήρωσε την πολιτική διαφθορά με την ίδια τη ζωή του. Με την επιφύλαξη που πρέπει πάντα να έχουμε σ’ αυτές τις περιπτώσεις (και ο Ακης είναι αθώος μέχρι να καταδικαστεί), τα στοιχεία που βλέπουν το φως της δημοσιότητας μας οδηγούν σε ένα «φιλοσοφικό» ερώτημα: άραγε, δεν πέρασε ποτέ από το νου του ότι η παντοδυναμία δεν θα τον
προστατεύει εσαεί;
προστατεύει εσαεί;
Δεν αναρωτήθηκε, άραγε, ποτέ μήπως κάποια στιγμή σπάσει στο απόστημα και τα χάσει όλα;
Δεν θα μάθουμε ποτέ αν το σκέφθηκε.
Αυτό που ξέρουμε με βεβαιότητα είναι ότι ο φόβος αυτός ήταν πολύ κατώτερος από την αίσθηση της παντοδυναμίας που είχε και γι’ αυτό έφτασε στο σημερινό κατάντημα.
Αυτό που ξέρουμε με βεβαιότητα είναι ότι ο φόβος αυτός ήταν πολύ κατώτερος από την αίσθηση της παντοδυναμίας που είχε και γι’ αυτό έφτασε στο σημερινό κατάντημα.
Τρίτον, η απόλυτη εξουσία δεν προστατεύει εσαεί. Και οι «προστατευτικές» διατάξεις δεν σώζουν οριστικά τους πολιτικούς, αν βρεθούν οι κατάλληλοι δικαστές να τολμήσουν, να ερευνήσουν και να επιμείνουν ως το τέλος.
Διατυπώνεται η άποψη ότι η διαφθορά δεν έχει σχέση με τα πρόσωπα, αλλά οφείλεται στο «σύστημα» που επιτρέπει στα πρόσωπα να διαφθαρούν. Είναι σαν να θέτουμε το αιώνιο πρόβλημα «η κότα έκανε το αυγό ή το αυγό την κότα».
Η αλήθεια είναι ότι και τα δύο γνωστά μέχρι σήμερα οργανωμένα συστήματα εξουσίας (το καπιταλιστικό και το πρώην «σοσιαλιστικό», του «υπαρκτού») έγιναν θερμοκήπια διαφθοράς. Το αδιαμφισβήτητο αυτό γεγονός δεν δίνει, όμως, απάντηση στο ερώτημα γιατί άνθρωποι με εξίσου ισχυρή δύναμη είχαν διαφορετική πορεία, ο ένας προς την απόλυτη διαφθορά και απαξίωση και ο άλλος μακριά τους.
Τελικό συμπέρασμα: η άσκηση εξουσίας είναι –και θα είναι- συνδεδεμένη με τη διαφθορά και την εξαχρείωση.
Και για να την περιορίσουμε δεν μπορούμε να στηριζόμαστε μόνο στην ποιότητα των ανθρώπων που την ασκούν (και αυτή είναι, φυσικά, βασικό στοιχείο).
Ούτε η αυστηρή τιμωρία («να πάει ένας φυλακή», που λένε) λύνει το πρόβλημα.
Ούτε η αυστηρή τιμωρία («να πάει ένας φυλακή», που λένε) λύνει το πρόβλημα.
Αλλιώς, σε χώρες που ισχύει η θανατική ποινή δεν θα υπήρχαν εγκληματίες.
Χρειάζονται θεσμικά και πρακτικά αντίβαρα. Πρέπει σε κάθε στάδιο άσκησης της εξουσίας να ορθώνονται εμπόδια, που θα δυσκολεύουν το «έργο» των ευεπίφορων στη διαφθορά. Ετσι ώστε να ξέρουν όλοι -από τον υπάλληλο του ΙΚΑ ως τον μελλοντικό Τσοχατζόπουλο- ότι δεν πρόκειται αυτό το «έργο» να είναι εύκολο.
Χρειάζονται θεσμικά και πρακτικά αντίβαρα. Πρέπει σε κάθε στάδιο άσκησης της εξουσίας να ορθώνονται εμπόδια, που θα δυσκολεύουν το «έργο» των ευεπίφορων στη διαφθορά. Ετσι ώστε να ξέρουν όλοι -από τον υπάλληλο του ΙΚΑ ως τον μελλοντικό Τσοχατζόπουλο- ότι δεν πρόκειται αυτό το «έργο» να είναι εύκολο.
Όπως σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής, η πρόληψη είναι καλύτερη από τη θεραπεία. Πρόληψη μαζί με τιμωρία είναι η σωστή μέθοδος. Δεν χρειάζεται εμείς να ανακαλύψουμε την πυρίτιδα. Την έχουν ανακαλύψει άλλες, πιο προηγμένες και «καθαρές», χώρες. Αυτές που στο δείκτη διαφθοράς κατέχουν τις τελευταίες θέσεις. Ας τις αντιγράψουμε.
Δεν πρέπει να υπάρχουν αυταπάτες. Η διαφθορά δεν εξαλείφεται. Προλαμβάνεται και τιμωρείται. Με τελικό σκοπό να μειώνεται.
Οπως θα καταλάβατε, ο τίτλος του σημερινού άρθρου είναι σκόπιμα παραπλανητικός. Εκφράζει απλώς μιαν ευχή, καθώς «παρασύρθηκα» από τον πνεύμα των ημερών…
