Νίκου Γκάτσου γράφτηκαν για το θέατρο, αρκεί για να καταλάβει τι σημαντικό ρόλο έπαιξε το θέατρο για το ελληνικό τραγούδι.
Ήταν τα τραγούδια του "Ματωμένου Γάμου", του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, στην παράσταση του Θεάτρου Τέχνης του Καρόλου Κουν, το 1948.
Αυτά, μαζί με τα τραγούδια από το «Παραμύθι Χωρίς Όνομα» του Ιάκωβου Καμπανέλλη, αρκετά χρόνια αργότερα -γραμμένα για το θέατρο κι αυτά- γυρίστηκαν σε δίσκο.
Εκείνο τον μαγικό δίσκο με το εξώφυλλο του Μόραλη, τους τίτλους και τα ονόματα γραμμένα, χαραγμένα με το χέρι, με μαύρο και κόκκινο κάρβουνο σε δύο πέτρινες πλάκες, τις δέκα εντολές -θα μπορούσε κάποιος να πει με βεβαιότητα- του νέου ελληνικού τραγουδιού, να κατεβαίνουν, να έρχονται και να στέκουν πάνω στη σκηνή του ελληνικού θεάτρου.
Με αφορμή και αιτία το θέατρο, λοιπόν, γεννήθηκαν σπουδαία και αριστουργηματικά τραγούδια, που μέχρι σήμερα διατηρούν την αίγλη τους και τραγουδιούνται αυτόνομα, μακριά από τη σκηνή που τα γέννησε.
Τι να πρωτοθυμηθεί κανείς; Τα τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη από την «Όμορφη Πόλη», «Το τραγούδι του Νεκρού Αδερφού» τον «Έναν Όμηρο» του Ιρλανδού Μπίαμ;
«Βασιλικιά μου αγάπη
μ’ αγάπη θα στο λέω
για ό,τι έκανες
αιώνια θα σε κλαίω»
μ’ αγάπη θα στο λέω
για ό,τι έκανες
αιώνια θα σε κλαίω»
Τα τραγούδια του Σταύρου Ξαρχάκου, που κι αυτός από το θέατρο ξεκίνησε, γράφοντας μουσική για το θεατρικό έργο του Αλέκου Γαλανού «Τα Κόκκινα Φανάρια». Τα τραγούδια του Γιάννη Μαρκόπουλου, του Χρήστου Λεοντή, του Λουκιανού Κηλαηδόνη, του Θάνου Μικρούτσικου, του Βασίλη Δημητρίου, του Σταμάτη Κραουνάκη, του Νίκου Ξυδάκη και τόσων άλλων.
Και, βεβαίως, πώς να ξεχάσει κανείς τα τραγούδια των παλιών επιθεωρήσεων, τραγούδια γραμμένα καμιά φορά κυριολεκτικά στο γόνατο, για τις ανάγκες που γεννούσε η στιγμή της πρόβας, τραγουδισμένα από μυθικούς ηθοποιούς, γραμμένα από τον Χρήστο Γιαννακόπουλο, τον Μίμη Τραϊφόρο, τον Χρήστο Χαιρόπουλο, τον Πωλ Νορ, τον Αλέκο Σακελάριο, τον Κώστα Κοφινιώτη, τον Κώστα Πρετεντέρη κ.α.
Δεν είμαι ιστορικός, ούτε μελετητής του ελληνικού τραγουδιού, για να προχωρήσω περισσότερο. Όμως, διατηρώ μεγάλο θαυμασμό κι εκτίμηση για πολλά από αυτά τα τραγούδια: «Πάμε στο άγνωστο», «Ο άνθρωπός μου», «Ήρθες αργά», «Το οργανάκι», «Ένα βράδυ στην Καστέλα», «Η ταμπακέρα», «Το τραμ το τελευταίο» και τόσα άλλα.
Καθώς ανοίγεις ένα θεατρικό έργο είναι ωραίο να συναντάς πού και πού κι ένα τραγούδι. Έτσι, καθώς οι στίχοι είναι στοιχημένοι διαφορετικά από το υπόλοιπο κείμενο, του δίνουν τις ανάσες που χρειάζεται. Ανάσες που τις έχει ανάγκη η παράσταση. Ίσως οι στίχοι, τα τραγούδια που γράφονται για το θέατρο, δεν πρέπει να είναι αυτοτελείς κι αυτόνομοι. Πρέπει να υπηρετούν το έργο, την παράσταση. Και η παράσταση, από ευγνωμοσύνη, φωτίζει διπλά το τραγούδι. Κι όταν χρειασθεί να μεταναστεύσει μακριά από τη σκηνή, να κάνει την τύχη του σαν τραγούδι του δρόμου πια, τα καταφέρνει μια χαρά, γιατί έχει την αίγλη, τη σκόνη τη χρυσή της σκηνής. Αν σκεφτεί κανείς τα τραγούδια της «Οδού Ονείρων»!
Δεν μπορώ αυτή τη στιγμή να μη μνημονεύσω την Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου, αυτή τη μεγάλη στιχουργό και να μην σκεφτώ πως ήταν και ηθοποιός. Όπως και ο Πυθαγόρας.
Αρκετοί άνθρωποι του θεάτρου, ηθοποιοί και σκηνοθέτες, έγραψαν εξαίσια τραγούδια για το θέατρο και το σινεμά. Ή και κάποιοι από αυτούς -απ’ όσο γνωρίζω- όπως ο Μάνος Ελευθερίου και η Λίνα Νικολακοπούλου, σπούδασαν θέατρο αν και δεν έχουν παίξει στο θέατρο... ακόμα.
Όταν κάποιος βρεθεί σε εξετάσεις θεάτρου είτε ως μαθητής είτε ως δάσκαλος ή σε οντισιόν ως ηθοποιός ή ως σκηνοθέτης, δύο πράγματα φτερουγίζουν μόνιμα στ’ αυτιά του και στα χέρια του, ένα τραγούδι κι ένα ποίημα: Χατζιδάκις και Καβάφης. Πάντα ένας νέος θα φτάνει στο θέατρο μ’ ένα τραγούδι του Χατζιδάκι κι ένα ποίημα του Καβάφη, όσο κι αν αυτό καμιά φορά γίνεται κουραστικό.
Πολλές φορές τυχαίνει να βρεθώ σε πρόβες, όπου ξαφνικά γεννιέται η ανάγκη να γραφτεί ένα νέο τραγούδι, κάποιοι καινούριοι στίχοι. Τότε ο καθένας προσφέρεται να το γράψει. Ο καθένας πιστεύει πως μπορεί να το κάνει. Η στιχουργική, το τραγούδι, είναι ταπεινή τέχνη. Έχει χώρο για όλους, επιτρέπει στον καθένα μας να μπει. Μας δέχεται όλους, όπως και το θέατρο. Άσχετα αν, τελικά, ξεχωρίζουν λίγοι.
