μαζί του φέρνει και λέξεις, πολλές από τις οποίες θα συναντήσουμε αρκετές...
φορές μέσα στις επόμενες ημέρες (εντάξει, και νύχτες).
Ας ξεκινήσουμε από τα βασικά...
(ο κερατωμένος μήνας) Ιούνιος
Πήρε το όνομά του από τη σύζυγο του Δία την Ήρα -στα λατινικά ονομάζονταν «Juno»- και η οποία, λόγω του... άτακτου Δία, δυσκολευόταν να περάσει κάτω από πόρτες, καταλαβαίνετε. Κατά μία άλλη -όχι παραδεκτή από τους μελετητές- άποψη, ο μήνας πήρε το όνομά του από τη λατινική λέξη «iuniores», που σημαίνει «νεαροί άντρες», για να τιμήσει τους νέους άντρες-στρατιώτες.
Πήρε το όνομά του από τη σύζυγο του Δία την Ήρα -στα λατινικά ονομάζονταν «Juno»- και η οποία, λόγω του... άτακτου Δία, δυσκολευόταν να περάσει κάτω από πόρτες, καταλαβαίνετε. Κατά μία άλλη -όχι παραδεκτή από τους μελετητές- άποψη, ο μήνας πήρε το όνομά του από τη λατινική λέξη «iuniores», που σημαίνει «νεαροί άντρες», για να τιμήσει τους νέους άντρες-στρατιώτες.
(πάμε για) Μπάνιο
Το αρχαιοελληνικό "βαλανείον", που ήταν δωμάτιο λουτρού ή λουτήρας, μετανάστευσε στη Ρώμη ως bal(i)neum. Οι Ιταλοί κληρονόμησαν τη λατινική λέξη και τη μετέτρεψαν σε «bagno», για να έρθει στη γλώσσα μας ως «μπάνιο». Στην ίδια οικογένεια λέξεων ανήκει η «μπανιέρα» και το «μπανιερό» - παλιότερη λέξη για το «μαγιό». Από το μπάνιο σχηματίστηκαν, επίσης, το ρήμα «μπανίζω» και το παράγωγό του «μπανιστήρι», επειδή παλιότερα, πριν καθιερωθούν τα μεικτά μπάνια στη θάλασσα, οι άνδρες κρυφοκοίταζαν από μακριά τις γυναίκες που κολυμπούσαν. Ματάκηδες, με άλλα λόγια.
Το αρχαιοελληνικό "βαλανείον", που ήταν δωμάτιο λουτρού ή λουτήρας, μετανάστευσε στη Ρώμη ως bal(i)neum. Οι Ιταλοί κληρονόμησαν τη λατινική λέξη και τη μετέτρεψαν σε «bagno», για να έρθει στη γλώσσα μας ως «μπάνιο». Στην ίδια οικογένεια λέξεων ανήκει η «μπανιέρα» και το «μπανιερό» - παλιότερη λέξη για το «μαγιό». Από το μπάνιο σχηματίστηκαν, επίσης, το ρήμα «μπανίζω» και το παράγωγό του «μπανιστήρι», επειδή παλιότερα, πριν καθιερωθούν τα μεικτά μπάνια στη θάλασσα, οι άνδρες κρυφοκοίταζαν από μακριά τις γυναίκες που κολυμπούσαν. Ματάκηδες, με άλλα λόγια.
(σε συνάντησα στην) Πλαζ
Η γαλλική plage προέρχεται από την ιταλική piaggia, που αποτελεί εξέλιξη της λατινικής plagia («πλαγιά» το λέμε κι εμείς, σημαίνει «επικλινές έδαφος»). Η τελευταία ανάγεται στην αρχαιοελληνική «πλαγία», θηλυκό του επιθέτου πλάγιος.
Η γαλλική plage προέρχεται από την ιταλική piaggia, που αποτελεί εξέλιξη της λατινικής plagia («πλαγιά» το λέμε κι εμείς, σημαίνει «επικλινές έδαφος»). Η τελευταία ανάγεται στην αρχαιοελληνική «πλαγία», θηλυκό του επιθέτου πλάγιος.
(θέλω να) Σαλπάρω
Ο άμεσος πρόγονος της λέξης, το ιταλικό salpare, προέρχεται από το υστερολατινικό ex(h)arpare, το οποίο ετυμολογείται από το αρχαιοελληνικό «εξαρπάζω». Το εξαρπάζω σήμαινε «αρπάζω κάτι ή κάποιον, αποσπώ» και μεταγενέστερα συνδέθηκε με τη σημασία «αποσπώ την άγκυρα». Βίρα τις άγκυρες, λοιπόν, προστακτική του «βιράρω», όπερ στρέφω βαρούλκο, για να σηκώσω άγκυρα. Η λέξη «βίρα» προέρχεται από την ιταλική vira, που αποτελεί την προστακτική του virare, που σημαίνει «τραβώ».
Ο άμεσος πρόγονος της λέξης, το ιταλικό salpare, προέρχεται από το υστερολατινικό ex(h)arpare, το οποίο ετυμολογείται από το αρχαιοελληνικό «εξαρπάζω». Το εξαρπάζω σήμαινε «αρπάζω κάτι ή κάποιον, αποσπώ» και μεταγενέστερα συνδέθηκε με τη σημασία «αποσπώ την άγκυρα». Βίρα τις άγκυρες, λοιπόν, προστακτική του «βιράρω», όπερ στρέφω βαρούλκο, για να σηκώσω άγκυρα. Η λέξη «βίρα» προέρχεται από την ιταλική vira, που αποτελεί την προστακτική του virare, που σημαίνει «τραβώ».
(η «βαριά βιομηχανία» μας) Τουρισμός
Η γαλλική λέξη tourisme, από την οποία κατάγεται ο τουρισμός, ανάγεται στη λέξη tour, με την ειδική σημασία «εκδρομή, ταξίδι». Η λέξη tour, με τη βασική σημασία «κύκλος, κυκλική κίνηση», προέρχεται από τη λατινική tornus, η οποία αποδίδει με τη σειρά της την αρχαιοελληνική «τόρνος», εργαλείο-μηχανή που χρησιμοποιείται για τη μορφοποίηση ενός υλικού (μετάλλου, ξύλου κ.λπ.) με τη σύσφιξή του σε συσκευή συγκράτησης και με την περιστροφή του κάτω από ισχύ κατάλληλου εργαλείου κοπής για διάτρηση, διαμόρφωση πρόσοψης, κατασκευή σπειρώματος και τα λοιπά.
Η γαλλική λέξη tourisme, από την οποία κατάγεται ο τουρισμός, ανάγεται στη λέξη tour, με την ειδική σημασία «εκδρομή, ταξίδι». Η λέξη tour, με τη βασική σημασία «κύκλος, κυκλική κίνηση», προέρχεται από τη λατινική tornus, η οποία αποδίδει με τη σειρά της την αρχαιοελληνική «τόρνος», εργαλείο-μηχανή που χρησιμοποιείται για τη μορφοποίηση ενός υλικού (μετάλλου, ξύλου κ.λπ.) με τη σύσφιξή του σε συσκευή συγκράτησης και με την περιστροφή του κάτω από ισχύ κατάλληλου εργαλείου κοπής για διάτρηση, διαμόρφωση πρόσοψης, κατασκευή σπειρώματος και τα λοιπά.
(θα μας φέρει πετσέτες ο) Καμαρότος
Ο καμαρότος έχει μακρινό πρόγονο την αρχαιοελληνική «καμάρα» (θολωτή κατασκευή).
Η λέξη μετανάστευσε στα λατινικά (camara/camera) και με βάση αυτήν σχηματίστηκε κατόπιν στα (βενετικά) ιταλικά η λέξη camaroto, για να δηλώσει τον υπηρέτη σε πλοίο - και να επιστρέψει στα ελληνικά με την ίδια σημασία.
Ο καμαρότος έχει μακρινό πρόγονο την αρχαιοελληνική «καμάρα» (θολωτή κατασκευή).
Η λέξη μετανάστευσε στα λατινικά (camara/camera) και με βάση αυτήν σχηματίστηκε κατόπιν στα (βενετικά) ιταλικά η λέξη camaroto, για να δηλώσει τον υπηρέτη σε πλοίο - και να επιστρέψει στα ελληνικά με την ίδια σημασία.
(έρχονται οι ξένοι με εκατοντάδες) Τσάρτερ
Η αγγλική λέξη charter (επίσημο έγγραφο-κείμενο, νομική σύμβαση, συμβόλαιο, γραπτό μισθωτήριο), ανάγεται στην παλαιότερη γαλλική charter, που με τη μεσολάβηση της λατινικής chartula < charta (φύλλο παπύρου) ανάγεται στην αρχαιοελληνική «χάρτης» (φύλλο χαρτιού κατασκευασμένο από χωριστά στρώματα παπύρου). Τσάρτερ είναι η έκτακτη αεροπορική πτήση, ναυλωμένη από ταξιδιωτική εταιρία για ομαδικές μετακινήσεις. Συνεκδοχικά, είναι και το αεροσκάφος που εκτελεί τέτοια πτήση.
Η αγγλική λέξη charter (επίσημο έγγραφο-κείμενο, νομική σύμβαση, συμβόλαιο, γραπτό μισθωτήριο), ανάγεται στην παλαιότερη γαλλική charter, που με τη μεσολάβηση της λατινικής chartula < charta (φύλλο παπύρου) ανάγεται στην αρχαιοελληνική «χάρτης» (φύλλο χαρτιού κατασκευασμένο από χωριστά στρώματα παπύρου). Τσάρτερ είναι η έκτακτη αεροπορική πτήση, ναυλωμένη από ταξιδιωτική εταιρία για ομαδικές μετακινήσεις. Συνεκδοχικά, είναι και το αεροσκάφος που εκτελεί τέτοια πτήση.
Καλό μήνα!
Πηγές
-Νέα Εγκυκλοπαίδεια, εκδ. Μαλλιάρης Παιδεία
-Λεξικό Τεγόπουλος-Φυτράκης
-Αντιδάνεια - Αννα Ιορδανίδου
-Λεξικό Μπαμπινιώτη.
-Νέα Εγκυκλοπαίδεια, εκδ. Μαλλιάρης Παιδεία
-Λεξικό Τεγόπουλος-Φυτράκης
-Αντιδάνεια - Αννα Ιορδανίδου
-Λεξικό Μπαμπινιώτη.
