1901, όταν αυτοκτόνησε
φυτεύοντας μια σφαίρα από
το στόμα του ο 48χρονος,
Νικόλας Φιλάρετος.
Το είχε παλέψει από τη
προηγούμενη ημέρα, που
φούνταρε στα νερά του
Φαλήρου. Είχε δέσει τα
χέρια του, γδύθηκε και
όρμησε με φόρα στη
θάλασσα, όμως για κακή του τύχη ένας περαστικός αμαξάς παράτησε το κάρο και
το γάϊδαρό του, και έσωσε το Νικόλα.
Η επίσημη διάγνωση για τον ξεχασμένο, τον μακαρίτη Φιλάρετο, ήταν
φρενοπαθής και έπασχε, χρόνια πριν, από λυπομανία.
Εκείνη την εποχή δεν υπήρχαν σπουδαία γιατρικά, ούτε είχαν εξελιχθεί οι
επιστημονικές γνώσεις για να οδηγούν σε αποτελεσματικές διαγνώσεις.
Αν ο 19ος αιώνας έφερε ανατροπές στο χώρο της Ψυχιατρικής και στη μελέτη
του ανθρώπινου οργανισμού, το ξεκίνημα του 20ου ήταν μια επανάσταση για την
ιατρική, και την αντιμετώπιση βασανιστικά άλυτων θεμάτων του ανθρώπου.
Ξεπεράστηκαν θέματα και ζητήματα που ήταν ταμπού και κόμπλεξ για όλη την
κοινωνία, άλλαξαν ακόμη και τον τρόπο επικοινωνίας με τους ασθενείς, αφού
όρισαν, αλλιώς, ολόκληρο τον κώδικα ασθενειών και των άλυτων, μέχρι τότε,
προβλημάτων.
Ένα τρανό παράδειγμα είναι η φθίση, η φυματίωση, που μέχρι τις αρχές του
20ου αιώνα ήταν ταυτισμένη με την απομόνωση και το θάνατο. Ο γιατρός Robert
Koch είναι εκείνος που ανακαλύπτει το βάκιλο της φυματίωσης, με την ονομασία
”Mycobacterium tuberculosis”, που μεταφράζεται ως μυκοβακτηρίδιο της
φυματίωσης. Μετά από την ανακοίνωση του Γερμανού γιατρού το 1882, η
φυματίωση δεν ήταν πια μια θανατερή, κληρονομική αρρώστια, αλλά ένα
μικρόβιο, που μπορούσε να καταπολεμηθεί.
Δεν συμβαίνει το ίδιο στα ψυχιατρικά – ψυχολογικά, ζητήματα μας.
Στα 1850 μιλούσαν για την εκ γενετής εγκληματικότητα ο σπουδαίος, εκείνη την
εποχή, Ιταλός γιατρός Λαμπρόζο, παρουσίαζε μελέτες για την άμεση σχέση
φυσιογνωμίας και ψυχικών χαρισμάτων. Ξαφνικά μπορούσαν να μιλούν και να
ξεχωρίσουν, φυσικά να ξεσκαρτάρουν, τις εγκληματικές φυσιογνωμίες.
Οι θεωρίες αδυνάτισαν και έμειναν κιτρινισμένα κείμενα σε δερματόδετα βιβλία.
Περάσαμε στον δάσκαλο Φρόυντ, που κατάφερε να ορίσει το περιβάλλον τις
ανθρώπινης ψυχής.
Αντίπαλοι ή σύμμαχοι της φροϋδικής ψυχαναλυτικής σχολής της μεταβίβασης-
αντιμεταβίβασης, οι Beck, Ellis, με την γνωσιακή συμπεριφορική, ο Rogers με
την πελατοκεντρική θεωρεία, συνεχίζουν ακόμη και σήμερα, όλοι οι θεραπευτές,
να δίνουν τη μάχη με τα εσώψυχά μας.
Πρώτη προσπάθεια να ανοίξουμε ειλικρινά, και να δούμε τον εσωτερικό κόσμο
μας, αναγνωρίζοντας εκείνα τα θέματα που παράγουν συναισθήματα και
δημιουργούν ανατροπές προς τα μέσα ή προς τα έξω.
Από την άλλη, το γαϊτανάκι με τη χημεία και τη φαρμακολογία συνεχίζει
ακάθεκτο, δημιουργεί δεδομένα και θέσφατα για την εποχή μας.
Η αυγή του 21ου αιώνα βρίσκει, κυρίως, στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, την
Αμερική, έναν οργασμό σε θεωρείες και μοντέρνες, ψυχοθεραπευτικές
προσεγγίσεις, αλλά φορτωμένο με μπόλικη χημεία, τα λατρεμένα μας
φαρμακάκια.
Αν οι διαγνώσεις και οι διαφορετικές προσεγγίσεις σε ενήλικες, είναι μια
υπόθεση αυστηρά προσωπική, στην Παιδοψυχιατρική αλλάζει το ζήτημα, και
γίνεται περισσότερο σύνθετο και προβληματικό.
Στα ξαφνικά μπαίνουν νέοι κανόνες, γίνεται κάτι σαν αρρώστια, η διάσπαση
προσοχής και το υπερκινητικό σύνδρομο (Attention Deficit Hyperactivity
Disorder) και το φάρμακο εύκολη λύση.
Δεν είναι μια καινούρια υπόθεση, από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα μιλούν
για “παθιασμένα παιδιά με πιθανό εγκεφαλικό τραυματισμό”.
Τελικά πριν 40 χρόνια, έμεινε η ονομασία ADD (Attention Deficit Disorder) και
σήμερα μιλάμε για ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder), δηλαδή
Σύνδρομο Διάσπασης Προσοχής και Υπερκίνησης. Τα παιδιά με το σύμπτωμα
παρουσιάζουν, σύμφωνα με τους ψυχίατρους, επιθετικότητα και είναι εριστικά.
Ειδικά στα αμερικάνικα σχολειά γίνεται ένας μικρός χαμός, εξετάσεις, γιατροί και
συνταγές πάνε και έρχονται οι γονείς, από τα φαρμακεία, η λύση για τα
προβληματικά παιδιά, είναι κυρίως τα χάπια.
Δεν θα υπήρχε αμφιβολία, ούτε η παραμικρή αμφισβήτιση, αν δεν υπήρχαν
εκείνα τα επίσημα στοιχεία, που διαρρέουν κάθε τόσο, και αποδεικνύουν την
ανάγκη των φαρμακοβιομηχάνων, να πατήσουν πάνω στο κυνήγι του ασθενή για
γιατρειά. Να του πουλήσουν ακόμη και φύκια για μεταξωτές κορδέλες.
Ο ψυχίατρος Θόδωρος Μεγαλοοικονόμου, διευθυντής του 9ου Ψυχιατρικού
Τμήματος του ΨΝ Αττικής, στέκεται σαν καταπέλτης, απέναντι από το ποτάμι, και
δεν διστάζει να περιγράψει τις αγωνίες του. Μιλά για τα Μέσα Ενημέρωσης, σε
όλο τον κόσμο, που αποκαλύπτουν τη διαπλοκή των εταιριών με πολιτικούς,
φαίνεται να χειραγωγούν ακόμη και αρκετές από τις μελέτες που εντέχνως
προβάλλονται στα επιστημονικά συνέδρια και, φυσικά, έπειτα μεταφέρονται στα
Μ.Μ.Ε.
Μιλάμε βέβαια για αστρονομικά υπερκέρδη, τα χρήματα του κλάδου ξεπερνούν
κάθε φαντασία.
Από την εποχή του Μεσαίωνα, που τα ψυχικά θέματα ήταν ταυτισμένα με
Αγγέλους και Δαιμόνια, φτάνουμε στη μελέτη αλλά και τη διαμόρφωση ακόμη και
των παιδικών χαρακτήρων.
Το χειρότερο από όλα δεν είναι οι έρευνες και οι μοντέρνες θεωρείες, αλλά η a
priori ανάγκη, να τις πιστέψουμε και να ταυτιστούμε μαζί τους.
Η όλη ιστορία θυμίζει λίγο την ταινία “Minority report”, από το βιβλίο του
τρομερού Φίλιπ Ντίκ, ο κεντρικός ηθοποιός, Τομ Κρούζ, είναι μέλος μιας
σύνθετης ομάδας, αφού τρείς μάντες, προβλέψουν διάφορα εγκλήματα,
επεμβαίνουν και δίνουν θανατερές λύσεις.
Στην περίπτωση τις σημερινής, ψυχιατρικής προσέγγισης, μήπως γίνεται κάτι
ανάλογο;
