Δεν υπάρχει χειρότερη στιγμή για το εγχείρημα της ευρωπαϊκής οικοδόμησης από τη σημερινή συγκυρία που βιώνουμε όλοι...
εμείς, οι Ευρωπαίοι πολίτες, που βλέπουν με τρόμο να κυβερνώνται από ηγέτες που δεν ξέρουν να φέρουν το όνομα αυτό – τόσο ανίκανοι φαίνονται να αρθούν στο ύψος των περιστάσεων. Όλοι μας παρακολουθούμε καθημερινά τους Μέρκελ, Σαρκοζί και λοιπούς να πνίγονται σε μια κουταλιά νερό – δεν είναι, άλλωστε, τυχαίο ότι η γαλλική «Μοντ» πριν από λίγες ημέρες είχε τίτλο στο κύριο άρθρο της «Αυτά τα παιδαρέλια που μας κυβερνούν», θέλοντας έτσι να υπογραμμίσει την παιδαριώδη συμπεριφορά των ευρω-ηγετών.
Ωστόσο, είναι φανερό ότι το πρόβλημα ηγετών όπως η Μέρκελ, ο Σαρκοζί, ο Κάμερον ή ο Παπανδρέου, ο Θαπατέρο, κ.α., δεν εντοπίζεται αποκλειστικά και μόνο στην έλλειψη προσωπικότητάς τους, δηλαδή στο ανθρώπινο επίπεδο αλλά – κυρίως – στο ιδεολογικο-πολιτικό. Με άλλα λόγια, “αθωώνουμε” τους ηγέτες αυτούς, τους απαλλάσσουμε των ευθυνών τους, αν κάνουμε αποκλειστικά λόγο για “ανίκανους” ή για “κατώτερους των περιστάσεων”. Και τούτο γιατί αυτή η “ανικανότητα” ή η “έλλειψη πρωτοβουλίας” οφείλεται στην ΕΠΙΛΟΓΗ που οι ίδιοι έχουν κάνει, να σταθούν στο πλευρό του τραπεζικού και του χρηματοπιστωτικού συστήματος και όχι σε εκείνοι των ευρωπαίων πολιτών.
Ακούω συχνά τον τελευταίο καιρό ότι από την Ευρώπη λείπουν οι “μεγάλοι ηγέτες” τύπου Ντελόρ ή Κολ. Δεν διαφωνώ – ειδικά τη δεκαετία του 1980 έγιναν σοβαρά βήματα στη θεσμική ανάπτυξη του ευρωοικοδομήματος με πρωταγωνιστές τη Γαλλία και τη Γερμανία – ωστόσο θεωρώ ότι το πρόβλημα είναι καθαρά πολιτικό, λόγω της συγκεκριμένης και συνειδητής επιλογής την οποία προανέφερα και την οποία κάνουν οι σημερινοί ηγέτες. Επιλέγουν πλευρά. Όχι γιατί δεν μπορούν να κάνουν διαφορετικά ή από άγνοια – ακριβώς το αντίθετο: Και μπορούν να πράξουν αλλιώς και γνωρίζουν τα δεδομένα. Απλά επιλέγουν, στη σημερινή συγκυρία οικονομικής κρίσης, να στηρίξουν, όχι τον ευρωπαίο πολίτη, όχι την κοινωνία και τις ανάγκες της, αλλά τους τομείς εκείνους (τράπεζες, αγορές) που έχουν προκαλέσει την κρίση και/ή ωφελούνται από αυτήν… Πρόκειται δηλαδή για μια ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΗ επιλογή και όχι απλά για πολιτική ανεπάρκεια.
Η ευρωπαϊκή οικοδόμηση έχει άμεση ανάγκη αυτή τη στιγμή ηγετών που να διέπονται από έναν βαθύ ευρωπαϊσμό και όχι από τη νεοφιλελεύθερη ιδεοληψία, η οποία, στις περιπτώσεις Μέρκελ και λοιπών, τυφλώνει και οδηγεί στις συγκεκριμένες επιλογές. Η Ευρώπη χρειάζεται σήμερα ηγέτες που να επιδιώκουν την ανάπτυξη των ευρωθεσμών για τους πολίτες και όχι να καθορίζουν την πολιτική τους στη βάση των συμφερόντων των εθνικών τους τραπεζών – π.χ. η κ. Μέρκελ που καθορίζει τις αντιδράσεις της από το βαθμό έκθεσης των γερμανικών τραπεζών σε ελληνικά κρατικά ομόλογα (αναμένοντας, δηλαδή, το πότε αυτή η έκθεση θα ελαχιστοποιηθεί προκειμένου να αναλάβει θεσμική πρωτοβουλία επίλυσης της κρίσης) και όχι στη βάση του συμφέροντος των ευρωπαϊκών κοινωνιών ή ο κ. Σαρκοζί, του οποίου το πρόσφατο σχέδιο “διάσωσης” της ελληνικής οικονομίας, ουσιαστικά, διασφάλιζε τα συμφέροντα των γαλλικών τραπεζών. Θέλετε κι άλλο παράδειγμα για το πόσο ιδεολογικές είναι οι επιλογές των ευρωηγετών; Ο διάδοχος του Ζαν Κλοντ Τρισέ στα ηνία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας είναι ο Μάριο Ντράγκι, πρώην μεγαλοστέλεχος της γνωστής και μη εξαιρετέας «Γκόλντμαν Ζακς»… Δεν χρειάζεται να είναι κανείς μέγας μάντης για να αντιληφθεί το πού θα είναι η καρδιά του κεντρικού τραπεζίτη…
Η ιδεοληψία που διακατέχει αυτού του είδους τους ηγέτες, η εμμονή τους στη νεοφιλελεύθερη ορθοδοξία που οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε όλο και βαθύτερη ύφεση και κοινωνικό μαρασμό, τους κάνει να μοιάζουν με τους ενοίκους διαμερισμάτων – ρετιρέ μιας πολυκατοικίας της οποίας ήδη το ισόγειο και οι πρώτοι όροφοι φλέγονται κι εκείνους τους απασχολεί αν πρέπει να βάλουν θυροτηλέφωνο ή όχι…
Αυτού του είδους οι ευρω-ηγέτες δεν λειτουργούν μόνο βραχυπρόθεσμα καταστροφικά υπονομεύουν μακροχρόνια και το ευρωπαϊκό οικοδόμημα που ξεκίνησε στη δεκαετία του 1950, στη βάση των αξιών της Δημοκρατίας, των δικαιωμάτων των λαών και της μεταξύ τους αλληλεγγύης. Υπάρχουν σήμερα ηγέτες που να μπορούν να στηρίξουν πειστικά αυτές τις αξίες, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση σε αυτή που χρειάζεται σήμερα περισσότερο – την αλληλεγγύη; Η αρνητική απάντηση δεν πρέπει να αποθαρρύνει τους λαούς από την ανάγκη να πιέζουν προς την κατεύθυνση της «περισσότερης Ευρώπης» για την υπέρβαση των εθνικών συμφερόντων και όχι προς εκείνη της εσωστρέφειας και των επικίνδυνων ξενόφοβων εθνικισμών.
*H Ρένα Δούρου είναι πολιτική επιστήμων – μέλος της Πολιτικής Γραμματείας του Συνασπισμού.
