Ας μου επιτραπεί να παραφράσω («θερινή» αντί του «εαρινή» ) τον τίτλο της βραβευμένης ταινίας του Δ. Αβδελιώδη...
«η εαρινή σύναξις των αγροφυλάκων» και να σχολιάσω τα τεκταινόμενα των ημερών με λίγο σκωπτική διάθεση, αλλά βρίσκω την υπόθεσή της προκλητικά επίκαιρη και εξαιρετικά αλληγορική.
Θυμίζω την υπόθεση συνοπτικά: «Μετά το θάνατο του αγροφύλακα του χωριού, το τοπικό συμβούλιο ζητά από τον αγρονόμο το διορισμό αντικαταστάτη. Κανείς αγροφύλακας, όμως, δε δέχεται τη θέση, λόγω της κακής φήμης του χωριού και του πρόσφατου θανάτου του προηγούμενου αγροφύλακα, ο οποίος συνέβη μάλιστα εν ώρα υπηρεσίας. Τελικά η κοινότητα επανέρχεται, προσφέροντας ένα πρόσθετο οικονομικό κίνητρο για αγροφύλακες που θα αδιαφορούσαν για τα παραπάνω και θα δέχονταν τη θέση. Μετά την εξέλιξη αυτή αρχίζει να εκδηλώνεται το ενδιαφέρον των αγροφυλάκων και η θέση δεν αργεί να πληρωθεί. Γρήγορα, όμως, ο αγρονόμος θα αναγκαστεί να αποσύρει τον αγροφύλακα, αφού αδυνατεί να φέρει εις πέρας την αποστολή του και το ίδιο θα συμβεί και για τους τρεις διαδόχους του…»
Ξαναβλέποντας την ταινία, ένα από αυτά τα ζεστά βράδια του Ιουλίου, έπιασα τον εαυτό μου να κάνει συνειρμούς σχετικά με το προτεινόμενο σχέδιο νόμου για τα Πανεπιστήμια. Οι αντιστοιχίες είναι προφανείς: Όπου «αγρονόμος» διαβάστε «Υπουργείο», όπου «χωριό» διαβάστε «Πανεπιστήμιο», ο «τεθνεώς αγροφύλακας» παραπέμπει στους εν υπηρεσία Πρυτάνεις των Ιδρυμάτων, το «τοπικό Συμβούλιο» είναι το «Συμβούλιο του Ιδρύματος» και «ο νέος αγροφύλακας» είναι ο νέος «ακαδημαϊκός ηγέτης- Πρύτανης», που θα προκύψει από το διεθνή διαγωνισμό που προτείνει το Σχέδιο Νόμου.
Στην πραγματικότητα, είμαι πλέον σίγουρος ότι θα βρεθούν πολλοί νέοι αγροφύλακες να δεχθούν τη θέση, παρά την κακή φήμη του «χωριού». Ίσως δε το χωριό να δυσφημίστηκε τόσο πολύ τελευταία για να γίνει περισσότερο ελκυστικό σε «νέους αγροφύλακες». Ίσως, ακόμη, «ο θάνατος του αγροφύλακα» να ήταν μία αναγκαιότητα για να ξετυλιχθεί το σενάριο. Από την ταινία, πάντως, ας κρατήσουμε ότι « η θερινή σύναξις των (νέων) αγροφυλάκων» έφερε άκαρπες συγκρούσεις και εξελίχθηκε σε ιλαροτραγωδία. Τελικά, χαμένο βγήκε το «χωριό». Και εδώ τελειώνει η αλληγορία.
Στην πραγματική ζωή, αυτό που προέχει, κατά τη γνώμη μου, είναι η υπεράσπιση του «χωριού»/Πανεπιστημίου από τις ποικίλες θερινές συνάξεις «επίδοξων αγροφυλάκων». Όχι γιατί είναι κανείς αναντικατάστατος ή γιατί διαθέτει το αλάθητο του Πάπα, πολύ δε περισσότερο, γιατί έχει «βολευτεί» και νιώθει «κυρίαρχος των αγρών του χωριού».
Η ανάγκη της υπεράσπισης, πέρα από τον αυτονόητο σεβασμό στις πεποιθήσεις του καθενός, προκύπτει σήμερα από την οφειλή να αντιδράσουμε στην πλέον καλά οργανωμένη επικοινωνιακά επιχείρηση ισοπέδωσης αυτού που συνιστά ακόμη δημόσιο Πανεπιστήμιο, αυτού που εμπεριέχουν ακόμη οι όροι «δημόσιο αγαθό, ακαδημαϊκή αρχή, ακαδημαϊκές αξίες, αυτοδιοίκηση και συμμετοχή». Η ένταση της επιχειρούμενης απαξίωσης εκπλήσσει, ιδιαίτερα όταν η λογική των θέσεων και του διαλόγου εξισώνεται αυτόματα με «παρωχημένες δήθεν» κόκκινες γραμμές, οι δημοκρατικές διαδικασίες επικρίνονται ως λαϊκοδημοκρατικές αγκυλώσεις καθεστωτικών ή συντεχνιακών μπριγάδων, η κριτική εξοβελίζεται ως ακραία και ύποπτη αντεπαναστατική πράξη – όταν δεν είναι απλά εκδήλωση του «παλιού» και σύμπτωμα ενός εκφυλισμένου πανεπιστημιακού αταβισμού-, ο κιτρινισμός, οι δίκες προθέσεων και η συκοφαντία αναδεικνύονται σε επικοινωνιακό υπόστρωμα της «νέας πολιτικής ορθότητας».
Ψυχραιμία φίλοι μου! Αυτή η ένταση είναι κατασκευασμένη από πολύ παλιά υλικά για να εκφράσει κάτι καινούργιο. Αδικείτε- ορισμένοι, ιδιαίτερα σημαντικοί, εξ υμών- το Πανεπιστήμιο που άξια υπηρετείτε, που αναδείξατε όπως σας ανέδειξε και αυτό και τις πόρτες του οποίου διαβαίνετε καθημερινά και θα συνεχίσετε να το κάνετε και στο μέλλον. Δεν αρκεί να αναφωνήσουμε εν χορώ και οργάνοις «μεταρρύθμιση»-«μεταρρύθμιση» για να υπάρξει ουσιαστική αλλαγή στην Ανώτατη Εκπαίδευση. Στην περίοδο των εκπτώσεων, οι αναγραφόμενες τιμές δεν πάντα αληθινές! Ψυχραιμία και ίσως αυτοσυγκράτηση σε έναν οίστρο, στον οποίο κάποιοι σπεύδουν να επενδύσουν για να αναδιατάξουν παίγνια και στρατούς!
Πέρα από τη θυμηδία που μπορεί να μου προκαλεί η «θερινή σύναξη των αγροφυλάκων», υπάρχει και κάτι που με ανησυχεί. Με ανησυχούν τα φαινόμενα που οδηγούν στον παραμερισμό των αξιών του Πανεπιστημίου ή του σεβασμού των ακαδημαϊκών αρχών, του σεβασμού της ετερότητας και της ανοχής απέναντι στην αντίθετη γνώμη. Με ανησυχούν τα φαινόμενα που προκαλούν εν τέλει μια έκρηξη συγκρούσεων, λογιστικών εκπτώσεων, γραφειοκρατικών αντιλήψεων, και αγνόησης των ίδιων των ανθρώπων που υπηρετούν το Πανεπιστήμιο. Όλα τα παραπάνω κινητοποιούν μη φίλιες δυνάμεις σε βάρος της αποστολής και της κοινής ζωής μας στο Πανεπιστήμιο. Αυτές βλάπτουν σοβαρά την πραγματική μεταρρύθμιση.
Αν δεν ανατραπούν αυτά τα φαινόμενα, φοβούμαι ότι θα αναγκαστούμε πολύ σύντομα να δούμε μία άλλη ταινία. Ίσως «Το δέντρο που πληγώναμε», του ίδιου σκηνοθέτη…
*Ο Θοδωρής Παπαθεοδώρου είναι Πρύτανης του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου.
