Στη θλιβερή επέτειο της 11ης Σεπτεμβρίου, θα ήθελα να σταθώ σε αυτό που αποκρυσταλλώνουν δέκα χρόνια «πολέμου κατά της τρομοκρατίας», στο επίπεδο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ή, ακριβέστερα, σε εκείνο του περιορισμού τους.
Με άλλα λόγια, στην οπισθοδρόμηση σε μια σειρά πραγμάτων που, ως εκείνο τον Σεπτέμβριο, θεωρούνταν δεδομένα και κατοχυρωμένα.
Στο εσωτερικό των ίδιων των ΗΠΑ καταρχήν: Ο νόμος Patriot Act, που υπέγραψε ο πρόεδρος Τζωρτζ Μπους ο νεότερος στις 26 Οκτωβρίου του 2001, και που, λίγα μόλις λεπτά πριν από την εκπνοή των διατάξεών του, τον παρέτεινε, ενώ βρισκόταν στη Γαλλία, φέτος τον Μάιο, ο Μπάρακ Ομπάμα. Πρόκειται για μια πρωτοφανή, για τα αμερικανικά δεδομένα, νομοθεσία, καθώς ανοίγει το δρόμο στις ομοσπονδιακές υπηρεσίες για «σούπερ» παρακολούθηση της προσωπικής ζωής όσων θεωρούνται ύποπτοι τρομοκρατικών ενεργειών (μήπως και σκέψεων;).
Έλεγχος τηλεφωνημάτων, ηλεκτρονικών μηνυμάτων, οικονομικών, ιατρικών δεδομένων, κ.ά. Τίποτε στο εξής δεν μπορεί να μένει μακριά από τα «μεγάλα αυτιά» των υπηρεσιών του «αντιτρομοκρατικού αγώνα». Έκτοτε, πόσες και πόσες ιστορίες παραλόγου δεν έχουν δει το φως της δημοσιότητας, με θύματα κυρίως μουσουλμάνους, που ένα λάθος στην εκφορά του ονόματός τους, ένα «αλ» στη θέση ενός «ελ», και το αντίθετο, ήταν αρκετό για να τους φέρει στη λίστα των «υπόπτων» υπό παρακολούθηση, με αδιανόητες συνέπειες στην προσωπική και επαγγελματική τους ζωή;
Στη μετά την 11η Σεπτεμβρίου Αμερική, ένα επίθετο που ηχεί αραβικά γίνεται πλέον πηγή απίστευτων πονοκεφάλων, οι οποίοι αν δεν είχαν τραγικές συνέπειες θα προκαλούσαν θυμηδία…
Και δεν είναι μόνο το Patriot Act αλλά και η, κυριολεκτικά και νομικά, μαύρη τρύπα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων: Το Γκουαντάναμο, ένα εφεύρημα της κυβέρνησης Μπους, αυτό των enemy combatants, προκειμένου να μην εφαρμοστούν οι Συνθήκες της Γενεύης για τους αιχμαλώτους πολέμου.
Ωστόσο, ας μην έχουμε ψευδαισθήσεις: Η «κληρονομιά» της φοβίας έναντι του άλλου, κυρίως του Άραβα, σε συνδυασμό με την οπισθοδρόμηση αναφορικά με δικαιώματα που κάποτε θεωρούσαμε αυτονόητα, δεν συνιστά αμερικανική αποκλειστικότητα.Έχει διαβρώσει το σύνολο σχεδόν της Γηραιάς ηπείρου, που δεν φαίνεται διατεθειμένη να υπερασπιστεί τις παραδόσεις εκείνες του Διαφωτισμού που την είχαν καταστήσει προπύργιο του σεβασμού των ατομικών δικαιωμάτων. Και δεν αναφέρομαι μόνο στη δουλοπρεπέστατη στάση της ΕΕ, να αποδεχθεί το αμερικανικό αίτημα και να δίνεται στις υπηρεσίες των ΗΠΑ μια σειρά προσωπικών δεδομένων των επιβατών αεροπορικών υπερατλαντικών πτήσεων (από το αν ο επιβάτης ζήτησε φαγητό χαλάλ ως το… πού και πώς αγόρασε και πλήρωσε το εισιτήριό του, τη διεύθυνσή του, κτλ). Αναφέρομαι σε κάτι πολύ βαθύτερο: την αποδοχή του πνεύματος της φοβίας, της καχυποψίας έναντι του Άλλου, εκείνου που έχει διαφορετική θρησκεία, ήθη και έθιμα και, επιπλέον, έχει την «απρονοησία» να θέλει να τα τηρεί δημόσια.
Αυτή η ξενοφοβία διαπερνά, πλέον πολίτες και κυβερνώντες στην Ευρώπη,εκτρέφοντας Μπρέιβικ (67 θύματα στη Νορβηγία τον Ιούλιο) και Βίλντερς (προσφάτως αθωωθείς από ολλανδικό δικαστήριο, που έκρινε ότι τα όσα υποστηρίζει περί απαγόρευσης του Κορανίου, κ.ο.κ, ευρίσκονται «στο πλαίσιο του πολιτικού διαλόγου»…).
Ακριβώς αυτή η απόρριψη του Άλλου, του Μουσουλμάνου, η σκιαγράφησή του ως Αλλόθρησκου Εισβολέα στα Πάτρια Εδάφη, οδήγησε, όπως τεκμηριωμένα έδειξε η έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας (http://www.amnesty.org/en/library/asset/EUR01/023/2010/en/3a3fdac5-08da-4dfc-9f94-afa8b83c6848/eur010232010en.pdf), στην ευρωπαϊκή συνεργασία σε αυτή την απαράδεκτη αμερικανική τακτική της παράδοσης υπόπτων τρομοκρατίας, και μάλιστα σε χώρες γνωστές για τα βασανιστήρια στις φυλακές τους (Πακιστάν, Αίγυπτος, Αφγανιστάν, κ.ά.), με στόχο την απόσπαση πληροφοριών. Ζωές καταστράφηκαν, υπολήψεις διασύρθηκαν, στοιχειώδη δικαιώματα καταπατήθηκαν, με τη συνεργασία ευρωπαϊκών υπηρεσιών, στο όνομα της «καταπολέμησης της τρομοκρατίας».
Κατόπιν όλων αυτών, τι παράδειγμα μπορεί να δώσει η Ευρώπη –που πλέον μοιάζει πραγματικά «γηραιά»- στους λαούς της αραβικής άνοιξης που ξεχύθηκαν στους δρόμους, διακινδυνεύοντας τη ζωή τους, διεκδικώντας αξιοπρέπεια και σεβασμό των δικαιωμάτων τους; Πόσο αξιόπιστα μπορούν να είναι τα λόγια των Ευρωπαίων ηγετών προς τους αραβικούς λαούς, της Αιγύπτου, της Τυνησίας, της Λιβύης, της Συρίας, της Υεμένης;
Στο βιβλίο του «Εκδίκηση», ο Καναδός δημοσιογράφος Τζωρτζ Τζόνας περιγράφει το πώς το Ισραήλ θέλησε να εκδικηθεί την παλαιστινιακή ομάδα «Μαύρος Σεπτέμβρης», που φερόταν να ευθύνεται για την επίθεση στο Ολυμπιακό χωριό και το θάνατο 13 ισραηλινών αθλητών, στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μονάχου, το 1972. Η κατάληξη είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα: Οι ισραηλινοί εκτελεστές καταντούν τυφλές εκδικητικές μηχανές θανάτου, που έχουν ηττηθεί εκεί ακριβώς που νόμιζαν ότι υπερτερούν, στην ηθική. Γιατί, η δολοφονία ούτε είναι ούτε παράγει κάθαρση. Αντίθετα, μιαίνει τον άνθρωπο που καταφεύγει σε αυτήν. Το ίδιο συνέβη με την Ευρώπη: ΕΜΙΑΣΘΗ, ακυρώνοντας τα ίδια τα δικαιώματα που χαρακτήριζαν τη δημοκρατική της ιδιαιτερότητα. Την ψυχή της.
*H Ρένα Δούρου είναι πολιτική επιστήμων.
