Είμαι βέβαιη ότι οι περισσότεροι από εσάς έχετε ακούσει αυτή την φράση πριν. Τι σημαίνει αυτό ακριβώς; Πώς ο καθένας σας μπορεί να ξέρει εάν τρώει με βάση το συναίσθημα και, εάν το συνειδητοποιήσει, τι μπορεί να κάνει;
Τρώμε για διάφορους λόγους:
ΦΥΣΙΚΗ ΠΕΙΝΑ: Αισθανόμαστε πείνα στο στομάχι όταν έχουμε να φάμε 3-4 ώρες.
Συνήθειες: Ο κάθε άνθρωπος έχει τις δικές του συνήθειες σχετικά με το τι τρόφιμα καταναλώνει. Δηλαδή, μπορεί να τρώει μπροστά στην τηλεόραση, μέσα στο αυτοκίνητο, όταν ταξιδεύει, όταν βλέπει κάποιον άλλον να τρώει ή πριν πάει για ύπνο για να αισθανθεί υπνηλία.
ΦΑΓΗΤΟ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΟΠΤΙΚΑ ΕΡΕΘΙΣΜΑΤΑ: Όταν βλέπουμε κάποιο τρόφιμο το θέλουμε ακόμα και εάν δεν είμαστε πεινασμένοι.
ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΠΕΙΝΑ: Τρώμε για να αντιμετωπίσουμε τα συναισθήματα. Εάν αυτό γίνει συνήθεια και συμβαίνει συνέχεια θα αποκτηθεί βάρος.
Γνωρίζετε την διαφορά; Θα ήταν χρήσιμο να θέσετε στον εαυτό σας κάποιες ερωτήσεις έτσι ώστε να μπορείτε να διαπιστώσετε εάν είστε σε αυτή την κατηγορία. Ακολουθούν κάποιες τέτοιες ερωτήσεις.
Τρώω όταν γυρνάω στο σπίτι μετά από μια κουραστική μέρα στο γραφείο; Χρειάζομαι μια ανταμοιβή;
Έχω ξαφνική επιθυμία για φαγητό;
Έχω την τάση να τρώω γρήγορα και δεν γεύομαι στην ουσία αυτό που τρώω;
Τρώω όρθιος;
Τρώω ακόμα και εάν δεν πεινάω;
Τρώω μόνο επειδή αυτό αποτελεί μέρος κοινωνικότητας επειδή θέλω να νιώθω ότι χωράω και εγώ εκεί;
Εάν ισχύει οποιαδήποτε από αυτές τις ερωτήσεις τότε κάνετε συναισθηματικό φαγητό.
Τα συναισθήματα είναι μέρος της ζωής μας. Τα συναισθήματα μπορούν να μας παρακινήσουν να αναλάβουμε δράση για πράγματα για τα οποία νιώθουμε. Ωστόσο, πολλά συναισθήματα μπορεί να είναι τρομακτικά και μας ωθούν να κάνουμε πράγματα ώστε να μην έχουμε τα συγκεκριμένα συναισθήματα. Μπορεί να πιέζουμε τα συναισθήματά μας προς τα κάτω μέσω της τροφής. Η κατανάλωση φαγητού μπορεί να μουδιάσει το συναίσθημά μας για ένα μικρό χρονικό διάστημα. Το φαγητό μπορεί να μας βοηθάει να ξεφεύγουμε από τα συναισθήματά μας.
Είναι πολύ σημαντικό να θυμόμαστε ότι τα «συναισθήματα» δεν μπορούν να μας βλάψουν. Η «βλάβη» προέρχεται από το πώς θα αντιμετωπίσουμε τα συναισθήματά μας. Φανταστείτε μια ζωή χωρίς συναίσθημα, είναι δύσκολο να τη φανταστείτε έτσι; Για παράδειγμα, ας υποθέσουμε ότι αισθάνεστε έντονο θυμό και το εκφράζετε σε κάποιον χτυπώντας τον. Πιθανότατα θα μπείτε σε μπελάδες για τις πράξεις σας. Δεν είναι το συναίσθημα του θυμού που προκάλεσε το κακό. Είναι τι κάνατε με αυτό το συναίσθημα, η αίσθηση, που έκανε το κακό.
Στο πρώτο μέρος συζητήθηκαν διάφοροι τύποι πείνας και προτάθηκαν διάφορα ερωτήματα που θα πρέπει να θέσει κάποιος στον εαυτό του ώστε να προσδιορίσει τον τύπο της «πείνας» στον οποίο αντιδρά.
Τώρα, όμως, θέλω να ανακαλύψω τα τρόφιμα που συνδέονται με το συναισθηματικό φαγητό. Υπάρχουν τέσσερις κατηγορίες τροφίμων που συνδέονται με το συναισθηματικό φαγητό, με βάση μια κλίμακα (FCI- Food Craving Inventory) η οποία μέτρησε τη λαχτάρα για συγκεκριμένα τρόφιμα χρησιμοποιώντας 2 υποκλίμακες: τις υποκειμενικές λιγούρες και την κατανάλωση συγκεκριμένων τροφίμων. Οι τροφές που φαίνονταν να έχουν σχέση με το συναισθηματικό φαγητό ήταν:
- Υψηλά λιπαρά
- Γλυκά
- Υδατάνθρακες
- Πρόχειρο φαγητό
Δεν είναι ενδιαφέρον που τρόφιμα όπως τα καρότα ή οι ντομάτες δεν είναι τα συνήθη ύποπτα όταν πρόκειται για συμβάντα συναισθηματικού φαγητού;
Έτσι, γιατί στρεφόμαστε σε τρόφιμα που περιλαμβάνονται στην FCI κλίμακα; Υπάρχουν διάφοροι λόγοι που αξίζει να δούμε.
- Πρώτα απ’όλα δουλεύουν εκείνη τη στιγμή για να ηρεμήσουν τα συναίσθηματά μας, αλλά ουσιαστικά το κάνουν για μια σύντομη χρονική περίοδο. Παρέχουν μια παροδική απόδραση.
- Η μελέτη έχει δείξει ότι ενεργοποιούν το μέρος του εγκεφάλου που συνδέεται με την ανταμοιβή. Ενισχύουν τη διάθεση!
- Μας συνδέουν με τις παιδικές αναμνήσεις μας που μπορεί να περιείχαν ασφάλεια, αγάπη, φροντίδα, κτλ.
Στην δουλειά μου με την πάροδο των χρόνων, υπήρξαν πολλές περιπτώσεις πελατών που μου εκμυστηρεύονταν ότι νιώθουν το φαγητό σαν εξάρτησή τους. Η μελέτη όμως, δεν έχει αποδείξει εξαρτώμενη σχέση όπως υπάρχει με τα ναρκωτικά και το αλκοόλ. ΑΛΛΑ, το φαγητό μπορεί να είναι ένα ΕΝΙΣΧΥΤΙΚΟ που προσφέρει «ανταμοιβή». Αυτή η «ανταμοιβή» μπορεί να ενισχύσει την προτίμησή σας σε τρόφιμα που βρίσκονται πιο κοντά σε συγκεκριμένα συναισθήματα.
Η ανταπόκρισή μας στα συναισθήματά μας που μας οδηγούν στο να τρώμε με βάση αυτά και όχι με βάση τη λογική και το φυσικό αίσθημα της πείνας γίνεται πολλές φορές αυτόματα. Όμως, υπάρχει χώρος για διαφορετικές αποφάσεις.
Πριν φάτε σαν αντίδραση σε ένα συναισθηματικό ερέθισμα, μπορείτε να σταθείτε λιγάκι και να αναρωτηθείτε:
Πεινάω; Έχετε συναίσθηση της πείνας;
Τι αισθάνομαι; Είναι ένα συναίσθημα, με τι μοιάζει;
Τι πραγματικά χρειάζομαι; Μπορεί να είναι ύπνος ή χρόνος για χαλάρωση και αποσυμφόρηση.
Τι άλλο μπορώ να κάνω; Ποιες είναι οι εναλλακτικές αυτή την στιγμή; Διαβάστε ένα βιβλίο, κάντε μια βόλτα, μιλήστε με έναν φίλο, ακούστε μουσική, πάρτε μια βαθιά ανάσα, κάντε ένα χαλαρωτικό μπάνιο.
Μπορώ να περιμένω 5 λεπτά; Συχνά, η ένταση του συναισθήματος υποχωρεί εάν το αφήνετε για λίγο.
Πώς θα αισθάνομαι μετά; Μόλις αισθανθείτε ότι έχετε τον έλεγχο των συναισθηματικών ερεθισμάτων θα νιώσετε δυνατοί, ενδυναμωμένοι, συγκεντρωμένοι και τον έλεγχο της κατεύθυνσης που έχετε.
Με την εφαρμογή μιας παύσης και ερωτώντας στον εαυτό σας τα παραπάνω, μπορείτε να επιλέξετε έναν πιο υγιή τρόπο ανταπόκρισης και να σταματήσετε τον πνιγμό των συναισθημάτων σας με το φαγητό.
*Η Ειρήνη Μπαμπαρούτση είναι κλινική διαιτολόγος – αθλητική Διατροφολόγος, επιστημονική υπεύθυνη του διαιτολογικού γραφείου «ΘΕΡΜΙΔΑ» κι επιστημονικός συνεργάτης Ε.Π.Ο.
