Πριν από 25 χρόνια, στις αρχές Απριλίου του 1986...
ένας 10χρονος Ουκρανός, οΑλεξάντρ Σιρότα, αποφάσισε με τον καλύτερό του φίλο να κάνουν κοπάνα από το
σχολείο. Βρίσκονταν σε ένα απομακρυσμένο μέρος όπου δεν ήταν δυνατόν να
γίνουν αντιληπτοί από τους καθηγητές τους. Κάπου εκεί τα δύο παιδιά βρήκαν
μια γνήσια δερμάτινη μπάλα ποδοσφαίρου, μια ανακάλυψη μεγάλης αξίας για την
εποχή τους. Αρχικά το εύρημα παρέμεινε μυστικό, αλλά σύντομα τα δύο παιδιά
το μοιράστηκαν με τους υπόλοιπους συμμαθητές τους και, έτσι, διοργανώθηκαν
ορισμένα επικά ματς στις αλάνες της άγνωστης τότε πόλης του Πριπιάτ, κάπου
στη βόρεια Ουκρανία. Το Πριπιάτ ήταν μια πόλη 50 χιλιάδων κατοίκων που είχε
κατασκευαστεί μόλις το 1970 για να στεγάσει τους εργαζόμενους του πυρηνικού
εργοστασίου του Τσέρνομπιλ. Ήταν μια από τις 9 «ατομικές πόλεις» της
Σοβιετικής Ένωσης που φιλοξενούσαν την ελίτ της πυρηνικής τεχνογνωσίας της
πάλαι ποτέ υπερδύναμης.
Κάποια στιγμή η δερμάτινη μπάλα χάθηκε. Μερικές μέρες αργότερα ο «νταής»
του σχολείου εμφανίστηκε μπροστά τους και αυτοσυστήθηκε ως ο ιδιοκτήτης
της χαμένης στρογγυλής θεάς. «Ή μου φέρνετε πίσω την μπάλα μου ή σε τρεις
μέρες να έχετε από 10 ρούβλια ο καθένας» τους απείλησε. «Τα 10 ρούβλια
εκείνη την εποχή ήταν πιο σπάνια ακόμα και από μια αληθινή μπάλα
ποδοσφαίρου», μου είπε ο Αλεξάντρ. Τελικά, δεν χρειάστηκε ποτέ να του
δώσουν τα χρήματα γιατί “ευτυχώς συνέβη το ατύχημα”. Με αυτό το
«ευτυχώς» βίωσε ο 10χρονος Σάσα την μεγαλύτερη πυρηνική καταστροφή που
γνώρισε ποτέ η ανθρωπότητα. Οι πενήντα χιλιάδες κάτοικοι της πόλης και οι
υπόλοιποι 150 χιλιάδες που ζούσαν στην ευρύτερη περιοχή αναγκάστηκαν να
εκκενώσουν τα σπίτια τους. Η εκκένωση, όμως, πραγματοποιήθηκε έγκαιρα.
του σχολείου εμφανίστηκε μπροστά τους και αυτοσυστήθηκε ως ο ιδιοκτήτης
της χαμένης στρογγυλής θεάς. «Ή μου φέρνετε πίσω την μπάλα μου ή σε τρεις
μέρες να έχετε από 10 ρούβλια ο καθένας» τους απείλησε. «Τα 10 ρούβλια
εκείνη την εποχή ήταν πιο σπάνια ακόμα και από μια αληθινή μπάλα
ποδοσφαίρου», μου είπε ο Αλεξάντρ. Τελικά, δεν χρειάστηκε ποτέ να του
δώσουν τα χρήματα γιατί “ευτυχώς συνέβη το ατύχημα”. Με αυτό το
«ευτυχώς» βίωσε ο 10χρονος Σάσα την μεγαλύτερη πυρηνική καταστροφή που
γνώρισε ποτέ η ανθρωπότητα. Οι πενήντα χιλιάδες κάτοικοι της πόλης και οι
υπόλοιποι 150 χιλιάδες που ζούσαν στην ευρύτερη περιοχή αναγκάστηκαν να
εκκενώσουν τα σπίτια τους. Η εκκένωση, όμως, πραγματοποιήθηκε έγκαιρα.
Σήμερα ο Αλεξάντρ είναι 35 ετών. Ζει στο Κίεβο με την κατάκοιτη μητέρα του.
Μέχρι εκείνο τον Απρίλη του ’86, η Λιούμποβ Σιρότα ήταν η διευθύντρια του
πολιτιστικού κέντρου του Πρίπιατ. Το ατύχημα την στιγμάτισε τόσο πολύ που
αφιέρωσε την υπόλοιπή της ζωή γράφοντας ποιήματα για την «Καταστρόφα», όπως
την ονομάζουν οι Ουκρανοί. «Από την Άνοιξη του ’86 άρχισε μια εντελώς
διαφορετική περίοδο της ζωής μας, άφησα πίσω την ανεμελιά της παιδικής μου
ηλικίας και μέχρι σήμερα μπαινοβγαίνουμε στις κλινικές», μου λέει ο
Αλεξάντρ και η σκέψη μου πάει σε αυτό που μου είχε εκμυστηρευτεί λίγες ώρες
πριν ο Αλεξάντρ Νικολάγιεβιτς Βαράξιν που εργαζόταν στο εργοστάσιο του
Τσέρνομπιλ την βραδιά του ατυχήματος. «Εμείς, τα θύματα του Τσέρνομπιλ,
δεν ζούμε, απλά υπάρχουμε».
Μέχρι εκείνο τον Απρίλη του ’86, η Λιούμποβ Σιρότα ήταν η διευθύντρια του
πολιτιστικού κέντρου του Πρίπιατ. Το ατύχημα την στιγμάτισε τόσο πολύ που
αφιέρωσε την υπόλοιπή της ζωή γράφοντας ποιήματα για την «Καταστρόφα», όπως
την ονομάζουν οι Ουκρανοί. «Από την Άνοιξη του ’86 άρχισε μια εντελώς
διαφορετική περίοδο της ζωής μας, άφησα πίσω την ανεμελιά της παιδικής μου
ηλικίας και μέχρι σήμερα μπαινοβγαίνουμε στις κλινικές», μου λέει ο
Αλεξάντρ και η σκέψη μου πάει σε αυτό που μου είχε εκμυστηρευτεί λίγες ώρες
πριν ο Αλεξάντρ Νικολάγιεβιτς Βαράξιν που εργαζόταν στο εργοστάσιο του
Τσέρνομπιλ την βραδιά του ατυχήματος. «Εμείς, τα θύματα του Τσέρνομπιλ,
δεν ζούμε, απλά υπάρχουμε».
Η συζήτηση με τον Αλεξάντρ Σιρότα κράτησε πάνω από μια ώρα. Ο ίδιος
προσπάθησε να κάνει διάφορες δουλειές, αλλά εδώ και μερικά χρόνια αποφάσισε
να αφοσιωθεί στην διαχείριση της ιστοσελίδας pripyat.com, της
σημαντικότερης διαδικτυακής πηγής πληροφοριών για το Τσέρνομπιλ.
προσπάθησε να κάνει διάφορες δουλειές, αλλά εδώ και μερικά χρόνια αποφάσισε
να αφοσιωθεί στην διαχείριση της ιστοσελίδας pripyat.com, της
σημαντικότερης διαδικτυακής πηγής πληροφοριών για το Τσέρνομπιλ.
Το περιστατικό με την δερμάτινη μπάλα με έκανε να θυμηθώ μια δική μου
ιστορία. Την Άνοιξη του ’86 ήμουν 9 ετών και κάθε Σάββατο έπαιζα με τους
συμμαθητές μου ποδόσφαιρο στο Πεδίο του Άρεως. Θυμήθηκα ότι κάπου στις
αρχές Μαΐου οι γονείς μας μας απαγόρευσαν να πάμε για το καθιερωμένο ματς.
Είχαν πανικοβληθεί από κάτι πρωτάκουστο για εμάς, ένα ραδιενεργό νέφος που
σκέπαζε σιγά σιγά και την Ελλάδα. «Στον Δυτικό κόσμο είχαμε την πολυτέλεια
της ενημέρωσης», σκέφτηκα από μέσα μου καθώς του εξιστορούσα το πώς βίωναν
το φάντασμα της ραδιενέργειας οι εκκολαπτόμενοι ποδοσφαιριστές από την άλλη
πλευρά του σιδερένιου παραπετάσματος.
ιστορία. Την Άνοιξη του ’86 ήμουν 9 ετών και κάθε Σάββατο έπαιζα με τους
συμμαθητές μου ποδόσφαιρο στο Πεδίο του Άρεως. Θυμήθηκα ότι κάπου στις
αρχές Μαΐου οι γονείς μας μας απαγόρευσαν να πάμε για το καθιερωμένο ματς.
Είχαν πανικοβληθεί από κάτι πρωτάκουστο για εμάς, ένα ραδιενεργό νέφος που
σκέπαζε σιγά σιγά και την Ελλάδα. «Στον Δυτικό κόσμο είχαμε την πολυτέλεια
της ενημέρωσης», σκέφτηκα από μέσα μου καθώς του εξιστορούσα το πώς βίωναν
το φάντασμα της ραδιενέργειας οι εκκολαπτόμενοι ποδοσφαιριστές από την άλλη
πλευρά του σιδερένιου παραπετάσματος.
Πριν προλάβω, όμως, να νιώσω την ενοχή του προνομιούχου, ο Αλεξάντρ μου
έδωσε να καταλάβω ότι τελικά η ανθρωπότητα δεν έμαθε πολλά πράγματα από την
καταστροφή στο Τσέρνομπιλ. Μου είπε τα παρακάτω, κουνήσαμε με νόημα το
κεφάλι και αποχαιρετηθήκαμε.
έδωσε να καταλάβω ότι τελικά η ανθρωπότητα δεν έμαθε πολλά πράγματα από την
καταστροφή στο Τσέρνομπιλ. Μου είπε τα παρακάτω, κουνήσαμε με νόημα το
κεφάλι και αποχαιρετηθήκαμε.
«Πριν από 3-4 μήνες είχα μια συζήτηση με κάτι φίλους για το πώς θα
διαμορφωνόταν η κατάσταση γύρω από το Τσέρνομπιλ αν εκείνη την εποχή υπήρχε
το Ίντερνετ, η κινητή τηλεφωνία, η δυνατότητα μεταφοράς πληροφοριών και οι
δημοκρατικοί θεσμοί. Στην συζήτηση εκείνη επικράτησε η άποψη ότι στην
ψηφιακή εποχή είναι αδύνατον να συγκαλυφθούν τα πραγματικά στοιχεία. Θα
ξέρανε όλοι αμέσως την αλήθεια, ότι ο αντιδραστήρας καταστράφηκε και θα
γνώριζαν τα πραγματικά επίπεδα ραδιενέργειας επειδή σχεδόν ο κάθε ένας θα
μπορούσε να είναι εφοδιασμένος με μετρητή ραδιενέργειας. Η κατάσταση στη
Φουκουσίμα έδειξε ότι τίποτα δεν έχει αλλάξει. Η ψηφιακή εποχή πρόσθεσε
απλώς ένα τεράστιο αριθμό από φήμες, εικασίες αλλά και απροκάλυπτες
ηλιθιότητες. Η πραγματική πληροφορία εξακολουθεί να δίνεται με το
σταγονόμετρο και κανένας πολίτης δεν έχει την πλήρη εικόνα της κατάστασης.
Γι` αυτό και έχω την εντύπωση ότι η ανθρωπότητα δεν έβγαλε κανένα
συμπέρασμα από το το πάθημα του Τσέρνομπιλ»
διαμορφωνόταν η κατάσταση γύρω από το Τσέρνομπιλ αν εκείνη την εποχή υπήρχε
το Ίντερνετ, η κινητή τηλεφωνία, η δυνατότητα μεταφοράς πληροφοριών και οι
δημοκρατικοί θεσμοί. Στην συζήτηση εκείνη επικράτησε η άποψη ότι στην
ψηφιακή εποχή είναι αδύνατον να συγκαλυφθούν τα πραγματικά στοιχεία. Θα
ξέρανε όλοι αμέσως την αλήθεια, ότι ο αντιδραστήρας καταστράφηκε και θα
γνώριζαν τα πραγματικά επίπεδα ραδιενέργειας επειδή σχεδόν ο κάθε ένας θα
μπορούσε να είναι εφοδιασμένος με μετρητή ραδιενέργειας. Η κατάσταση στη
Φουκουσίμα έδειξε ότι τίποτα δεν έχει αλλάξει. Η ψηφιακή εποχή πρόσθεσε
απλώς ένα τεράστιο αριθμό από φήμες, εικασίες αλλά και απροκάλυπτες
ηλιθιότητες. Η πραγματική πληροφορία εξακολουθεί να δίνεται με το
σταγονόμετρο και κανένας πολίτης δεν έχει την πλήρη εικόνα της κατάστασης.
Γι` αυτό και έχω την εντύπωση ότι η ανθρωπότητα δεν έβγαλε κανένα
συμπέρασμα από το το πάθημα του Τσέρνομπιλ»
